انواع هجا بر حسب کمیت زمان بنابر پنج اصل تعریف.
زارعی نیسانک، شهلا؛ دین‌دوست، جمشید. “تفاوت و شباهت‌های زبان فارسی و انگلیسی". رشد آموزش راهنمایی. س۲. پیاپی۴. پاییز ۱۳۷۲، ص ۶۹ـ۷۲؛ س۳. پیاپی۷. بهار ۱۳۷۴، ص ۱۶ـ۲۰.
واج‌شناسی؛ تکیه؛ آهنگ صدا؛ مکث/ رسم‌الخط و علامت‌گذاری در فارسی؛ دستورزبان.
زاهدی، فرح. “ادبیات و دستور زبان پهلوی” [نقد کتاب زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن، اثر ژاله آموزگار و احمد تفضلی]. نشر دانش. س۱۴. ش۶. مهرـ آبان ۱۳۷۳، ص۵۳.
ــــــ . “تاریخ مختصر زبان فارسی” [نقد اثر محسن ابوالقاسمی]. نشر دانش. س۱۴. ش۶. مهرـ آبان ۱۳۷۳، ص ۵۲.
زاهدی، کیوان. “نهاد غیرفاعلی و واژه‌بست مضاعف در زبان فارسی نوین"، ارائه شده در نخستین هم‌اندیشی دستور زبان فارسی (تهران، ۲۸ـ۲۹ بهمن‌ماه ۱۳۸۲).*
زاهدی، محمدعمر. “عدد در زبان دری". ادب. کابل. س۲۴. ش۳. میزان ـ قوس ۱۳۵۵، ص ۹۹ـ۱۱۴.
۱ـ معمول‌ترین مفهوم مقوله عدد ۲ـ اسم قابل شمارش بی‌نشانه ۳ـ نشانه جمع ۴ـ نشانه مفرد ۵ـ مفاهیم یک ۶ـ آزمایش فشار جمله بر “یک” ۷ـ آزمایش اتصال “ی"نکره در آخر اسم ۸ـ آزمایش تعویضی.
ــــــ . “کدام «ی»؟". ادب. کابل. س۲۵. ش۱. حمل ـ جوزا ۱۳۵۶، ص ۲۹ـ۵۰.
نقد نظر دستورنویسان ایرانی و خارجی درباره تقسیم‌بندی “ی"؛ اثبات نبودن “ی” وحدت در زبان دری؛ دیدگاه‌های مختلف درباره “ی” نشانه فقره وصفی تحدیدی.
زاهدی مطلق، ابراهیم. “نگهداری زبان فارسی در رسانه‌ها، به بهانه غلط‌گویی‌های مداوم در رسانه‌ها” همشهری. ۱ مهر ۱۳۷۳، ص ۱۰.
دگرگونی در ساخت دستوری؛ چند نمونه ساختار غلط جمله.
زرسنج، محمدرضا. “در پاسخ به مقاله «آیا فعل مجهول لازم است یا متعدی؟»” [نقد مقاله دبیر بازنشسته]. رشد آموزش ادب فارسی. س۲. ش۲. تابستان ۱۳۶۵، ص ۵۰ـ۵۱.
زرشناس، زهره. جستارهایی در زبان‌های ایرانی میانه شرقی. به‌کوشش ویدا نداف: “دستور تاریخی زبان فارسی” [نقد و معرفی اثر محسن ابوالقاسمی]. تهران: فروهر، ۱۳۸۰، ص۲۳۳ـ۲۳۸؛ نیز: فرهنگ (ویژه زبان شناسی). فصلنامه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س۹. ش۱. پیاپی۱۷. بهار ۱۳۷۵، ص ۴۴۱ـ۴۴۶.
ــــــ . “شواهدی از ساخت امکانی در گویش‌بلوچی"، در هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران (مکان و زمان؟)، چکیده مقالات نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران. [بی‌جا: بی‌نا]، ۱۳۸۰، ص ۲۴.*
ــــــ . جستارهایی در زبان‌های ایرانی میانه شرقی. به‌کوشش ویدا نداف: “فرهنگ سعدی” [نقد و معرفی اثر بدرالزمان قریب]. تهران: فروهر، ۱۳۸۰، ص ۲۲۴ـ۲۳۴.
زریاب خویی، عباس. “نظریاتی درباره وضع لغات علمی، “در سخنرانی سمینار نگارش فارسی(تهران، ۱۱ـ۱۴ شهریورماه ۱۳۶۳)، زبان فارسی زبان علم، مجموعه سخنرانی‌های دومین سمینار نگارش فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۵، ص ۲۳۴ـ۲۳۵؛ نیز: نشر دانش. س۵. ۱۳۶۳ـ۱۳۶۴، ص ۷۷ـ۸۰ .*
لغات ثانوی یا نسل دوم؛ وضع ابدالی ارتجاعی؛ وضع علمی و تتبعی.
زرین‌چیان، غلام‌رضا. “دستور زبان فارسی” [نقد اثر محمد دبیرسیاقی]. راهنمای کتاب. س۱۲. ش۵ـ۶. مردادـ شهریور ۱۳۴۸، ص ۲۸۲ـ۲۸۴.
زرین‌قلم، حمید، و دیگران. “پردازش عصبی جملات زبان فارسی از لحاظ دستور زبان"، در کنفرانس برق ایران (تهران، ۲۵ـ۲۸ اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۴)، مجموعه مقالات سومین کنفرانس مهندسی برق ایران، کامپیوتر. تهران: دانشگاه، علم و صنعت، ۱۳۷۴، ص ۲۱۶.*
زرین‌کوب، عبدالحسین؛ شهنازی، اسحاق. “پرسش و پاسخ” [درباره چند کلمه و چند قاعده دستوری]. یغما. س۳. ش۸ . آبان ۱۳۲۹، ص ۳۴۵ـ۳۴۸.
پاسخ به پانزده نکته پراکنده دستوری.
زمانی، جهانگیر. “ویرایش و ترجمه، بستری برای باروری زبان فارسی” ایران. س۳. ش۷۰۷. ۲۵ تیر ۱۳۷۶، ص ۹.

“ویراستن” از نظر دستوری؛ کارآمدی مترجمان و ویراستاران؛ نقش فرهنگستان در برابر فرهنگ، دستور و نگارش.
زمردیان، رضا. “تطبیق فونولوژی بر لهجه قاین". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد. س۳. ش۱. پیاپی۹. بهار ۱۳۴۶، ص ۶۸ـ۷۷؛ ش۴. پیاپی۱۲. زمستان ۱۳۴۶، ص ۳۱۵ـ۳۲۲؛ ش۱ـ۲. بهارـ تابستان ۱۳۴۷، ص ۷۶ـ۸۰ .
۱ـ چگونگی استخراج فونم‌ها/ ۲ـ طبقه‌بندی فونم‌ها/ ۳ـ تکیه ۴ـ چگونگی قرارگرفتن فونم‌ها در کلمه.
ــــــ . “تغییرات صوتی در فارسی‌گفتاری بر اثر قانون کم‌کوشیدن". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. س۱۲. ش۳. پیاپی ۴۷. پاییز ۱۳۵۵، ص ۴۷۶ـ۴۸۴.
دلایل زبان شناسان برای دگرگونی‌های صوتی؛ بررسی کاربرد قانون «کم‌کوشیدن» در تغییرات صوتی فارسی گفتاری.
ــــــ . “تغییرات نقشی و ابدال‌های صوتی در تاریخ زبان فارسی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد (به یادگار یکصدمین سال ولادت محمد اقبال لاهوری). س۱۳. ش۳. پیاپی۵۱. پاییز ۱۳۵۶، ص ۴۸۳ـ۴۹۳.
تغییرات اصوات: ۱ـ ابدال‌های صوتی در فارسی باستان و فارسی‌ کنونی ۲ـ تغییرات نقشی.
ــــــ . “تفاوت‌ها و دگرگونی‌های منظم گویش قاین در مقایسه با فارسی"، در کنگره تحقیقات ایرانی (مشهد، ۱۱ـ۱۶ شهریورماه ۱۳۵۰)، مجموعه خطابه‌های دومین کنگره تحقیقات ایرانی. به‌کوشش حمید زرین‌کوب. مشهد: دانشگاه مشهد، ۱۳۵۱، ج۱، ص ۳۴۶ـ۳۵۸.
اختلافات کلمات گویش قاین با فارسی: صامت‌ها، مصوت‌ها، قلب درکلمات قاینی.
ــــــ . “توزیع گروه‌های صامت در فارسی‌کنونی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. س۱۰. ش۱. پیاپی۳۷. بهار ۱۳۵۳، ص ۹۹ـ۱۰۴.
الف) توزیع گروه های دوصامتی ب) روش زبان فارسی در پذیرش کلمات فرنگی که با گروه صامتی آغاز می‌شود یا… چ) گروه‌های سه صامتی درکلمات ترکیبی فارسی.
ــــــ . “روش زبان فارسی در پذیرش کلمات غربی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. س۱۱. ش۳. پیاپی۴۳. پاییز ۱۳۵۴، ص ۴۷۶ـ۴۸۲.
اختلافات میان زبان فارسی و زبان‌های غربی از نظر توزیع و ترکیب صداها؛ تجزیه و تحلیل روش فارسی درباره توزیع این نوع کلمات بیگانه.
ــــــ . “ساختمان جمله". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. س۵. ش۱. پیاپی۱۷. بهار ۱۳۴۸،ص ۲۴ـ۲۶.
ساختمان جمله؛ انواع مونم‌ها؛ ترکیب و اشتقاق؛ فرق اسم و فعل؛ صفت؛ قید؛ ضمیر.
ــــــ . “ساختمان فعل در زبان فارسی کنونی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. س۶. ش۳. پیاپی۲۳. پاییز ۱۳۴۹، ص۵۵۳ـ۵۶۰.
۱ـ فعل‌های ساده ۲ـ فعل واداری (سببی) ۳ـ فعل‌های پیشوندی ۴ـ فعل‌های مرکب.
ــــــ . “ساختن کلمه در زبان فارسی کنونی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. س۶. ش۱. پیاپی۲۱. بهار۱۳۴۹، ص ۱۷۷ـ۲۰۱.
ساختن کلمه به کمک پسوند و پیشوند؛ انواع پسوندها؛ ساختن کلمه با بهره گرفتن از روش ترکیب؛ ترکیب مطلق و ترکیب هم‌جواری.
ــــــ . “شمس قیس رازی، نخستین دستوری زبان فارسی". زبان شناسی. س۱۵. ش۱. پیاپی۲۹. بهارـ تابستان ۱۳۷۹، ص ۵۳ـ۶۳.
پیشینه دستورنویسی؛ المعجم فی معاییراشعارالعجم و نکات دستوری آن.
ــــــ . “فونولوژی چیست؟". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. س۴. ش۴. پیاپی۱۶. زمستان ۱۳۴۷، ص ۳۷۶ـ۳۸۳.
تعریف فونتیک و فونولوژی؛ چگونگی مطرح‌شدن علم فونولوژی؛ فونولوژی هم‌زمانی و فونتیک در زمانی؛ ساختمان‌گرایی.
ــــــ . “مقایسه‌ای واژگانی میان پارسی‌ باستان و پارسی‌ دری". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. س۸ . ش۲. پیاپی۳۰. تابستان ۱۳۵۱، ص ۴۱۹ـ۴۲۹؛ س۹. ش۴. پیاپی۳۶. زمستان ۱۳۵۲، ص ۶۵۱ـ۶۶۱.
بررسی تحول پارسی باستان به پهلوی و پارسی دری به‌صورت فونتیک/ تحولات گروه‌های صامت مختلف.
ــــــ . “نظام آوایی زبان فارسی از کهن‌ترین روزگاران تاکنون"، در کنفرانس زبان شناسی (تهران، ۵ـ۶ اسفندماه ۱۳۷۴)، مجموعه مقاله‌های سومین کنفرانس زبان شناسی. به‌کوشش یحیی مدرسی و محمد دبیرمقدم. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۶، ص ۲۱ـ۲۶.
جدول هم‌خوان‌های فارسی در قرن‌های نخستین پارسی دری؛ نظام واکه‌ای.
ــــــ . “نقش «را» و تحول آن در تاریخ زبان فارسی". مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. س۳۱. ش۳۴. پیاپی۱۲۲ـ۱۲۳. پاییزـ زمستان ۱۳۷۷ (تاریخ انتشار: پاییز ۱۳۷۷)، ص ۳۷۵ـ۳۸۴.
مفعول صریح؛ استعمال “را” برای بیان متمم فعل؛ مر….را؛ کاربرد «مر» به تنهایی به جای “را".