نتایج تحقیقات انجام شده توسط بالتیک و شورای بین‌المللی دریایی^[۴۲] نشانگر آن است که اوراق‌سازی ابتدا از اروپا به خاور دور و سپس به چهار کشور هند، بنگلادش، پاکستان و چین منتقل شده است. تمرکز این صنعت در آسیا به دلیل بهره­ گیری از نیروی کار ارزان و تقاضای بازار داخلی برای فولاد و ماشین‌آلات دست دوم می‌باشد (BIMCO, 2006).

هند
هند دارای بزرگ‌ترین صنعت اوراق‌سازی در جهان است. آلانگ، کاچانا^[۴۳]، بمبئی^[۴۴] و کلکته^[۴۵] چهار محلی هستند که اوراق ساری در آنها انجام می‌شود. معمولاً کشتی‌ها در زمان مد به گل زده می‌شوند و پس از پایین رفتن آب، توسط هزاران کارگر تکه تکه می­گردند. به طور متوسط سالیانه ۳۵۰ کشتی در هند بازیافت می‌شود. صنعت اوراق‌سازی یک تجارت موفق در هند به حساب می‌آید زیرا علاوه بر آهن قراضه، بیشتر وسایل دست دوم در بازارهای محلی قابل فروش و استفاده هستند. اخیراً وضعیت اوراق‌سازی در هند تحت فشارهای بین‌المللی قرار دارد (Basel Action Network, 2012).
بنگلادش
بر اساس تعداد کشتی‌های اوراق شده، بنگلادش در جایگاه دوم قرار دارد. به نظر می‌رسد که بیش از ۱۰۰۰۰۰ نفر در این صنعت مشغول کار باشند. اوراق‌سازی در این کشور از سال ۱۹۶۹ شروع شده و به طور چشمگیری رشد داشته است. بندر چیتاگونگ بزرگ‌ترین مکان برای کشتی‌های غول‌پیکر می‌باشد. ۵۲% کشتی‌های بالای ^[۴۶]DWT 200000 در این مکان اوراق می‌شوند (DNV, 2001).
۲-۴-۱۱ نقش کشورهای صاحب پرچم بر روی اوراق کشتی
تحقیقات انجام شده بر روی کشتی‌هایی که برای اوراق به هند فرستاده می‌شوند، (Greenpeace, 2003) نشان می‌دهد که بیشتر کشورهای صاحب پرچم کشتی‌های اوراقی معمولاً در زمان اوراق کشتی، هیچگونه تماسی با شرکت‌های کشتیرانی و تصمیم اتخاذ شده‌شان ندارند. به عبارت دیگر مالکین کشتی برای فرار از قوانین اقدام به تغییر پرچم می‌نمایند و اصطلاحاً از پرچم‌های مصلحتی استفاده می‌کنند (Greenpeace, 2003).
این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که در طول بازه زمانی ژانویه تا نوامبر ۲۰۰۳ در حدود ۶۳ % کشتی‌هایی که برای اوراق‌سازی به آسیا فرستاده می‌شوند جزء پرچم‌های مصلحتی هستند. بسیاری از این کشتی‌ها به کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی تعلق داشتند که با بهره گرفتن از پرچم‌های مصلحتی از قانون بازل چشم‌پوشی کرده‌اند (Greenpeace, 2003).
فصل سوم
روش انجام تحقیق
۳-۱ مقدمه
یکی از موثرترین عوامل پیشرفت هر صنعت، توجه به پژوهش و تحقیق است. در این فصل روش انجام پژوهش به تفصیل ارائه می‌شود، که با مشخص شدن روش تحقیق، ابهامات حاصل از تحقیق به حداقل ممکن می‌رسد. بدین جهت در ابتدا به منطقه آزاد اروند و مناطق تحت حاکمیت آن به عنوان قلمرو مکانی در این پژوهش، مختصراً اشاره می‌شود. سپس روش و مراحل انجام تحقیق به تفصیل بیان می‌گردد و بدنبال آن از روش و ابزار گردآوردی اطلاعات و همچنین از ابزار و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها صحبت به میان آورده می‌شود. در بخش‌های بعدی به روایی و پایایی ابزارهای اندازه‌گیری پرداخته می‌شود و در پایان فصل جامعه آماری پژوهش و حجم نمونه معرفی می‌گردد. به این ترتیب مقدمه‌ای برای ارائه مطالب اصلی فصل، یعنی روش انجام تحقیق ایجاد شده است.
۳-۲ قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
منطقه مورد مطالعه این پژوهش منطقه آزاد اروند می‌باشد. منطقه آزاد تجاری- صنعتی اروند در شمال غربی خلیج فارس و جنوب غربی استان خوزستان در شهرستان‌های آبادان و خرمشهر با وسعت بیش از ۱۷۳کیلومترمربع در محل تلاقی اروندرود و کارون واقع و دارای مرز مشترک با کشورهای عراق و کویت است. این منطقه بر اساس طرح جامع تهیه شده شامل ۳ بخش اصلی شهرک‌های صنعتی خرمشهر و آبادان، شلمچه و جزیره مینو است از کل مساحت اراضی این منطقه ۸۶۰۰ هکتار به فعالیت‌های صنعتی و ۴۸۰۰ هکتار به سایر بخش‌ها در زمینهٔ بازرگانی گردشگری و اداری و ۳۸۰۰ هکتار به بخش‌های بندری، انبارداری و ترانزیت اختصاص یافته است. وجود آب شیرین فراوان و رودهای بهمن‌شیر، کارون و اروند و امکانات دیگر مانند حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی به داخل و خارج کشور و فرودگاه آبادان و فاصله کم با کشورهای همجوار از مزیت‌های منطقه آزاد اروند است. منطقه آزاد اروند در نیمه دوم سال ۱۳۸۲ به تصویب رسیده است و با وسعتی بالغ بر ۱۷۲۰۰ هکتار پس از منطقه آزاد قشم بزرگترین منطقهٔ آزاد تجاری و صنعتی کشور است. سازمان منطقه آزاد اروند پس از طی مراحل قانونی و تصویب مجلس شورای اسلامی در سال ۸۳ فعالیت خود را رسماً آغاز نموده است (سازمان منطقه آزاد اروند، ۱۳۹۴).
رودهای عبوری از این منطقه عبارتند از :

1. 1. اروندرود

اروندرود (به عربی: شط‌العرب) رودخانه پهناوری است در جنوب غربی ایران و در مرز ایران و عراق که از همریزش رودهای دجله، فرات و سپس کارون پدید آمده است. دجله و فرات پیش از پیوستن به کارون در شهر قرنه در ۳۷۵ کیلومتری جنوب بغداد به هم می‌پیوندند. درازای اروندرود از قرنه تا ریزشگاه آن در خلیج فارس ۱۹۰ کیلومتر است. ریزشگاه اروندرود در میان شهر ایرانی اروندکنار و شهر عراقی فاو است. اروند در ۱۱۰ کیلومتری شمال غربی آبادان و منطقه القرنه عراق در ۶۴ کیلومتری شمال بصره از به هم پیوستن دو رود دجله و فرات تشکیل می‌گردد و در نزدیکی خرمشهر محل پیوستن نهر خین به اروندرود مرز مشترک ایران و عراق محسوب می‌شود (سازمان منطقه آزاد اروند، ۱۳۹۴).
این رودخانه به طول تقریبی ۱۳۰ کیلومتر از بصره آغاز و به ترتیب به خرمشهر، جزیره مینو، آبادان، خسروآباد، قصبه، فاو اروندکنار و در مدخل خروجی آن به خلیج فارس منتهی می‌گردد. شایان ذکر است به دلیل عدم لایروبی رودخانه پس از جنگ تحمیلی تاکنون، عمق رودخانه در بسیاری از مقاطع آن کاهش چشمگیر داشته است. همچنین در بخش‌های قابل توجهی از مسیر رودخانه کاهش شدید عرض (به دلیل رشد و پیشروی نیزار طرفین رودخانه) قابل مشاهده بوده و در بخشی نیز به طور کلی تغییر مسیر حادث گردیده است (سازمان منطقه آزاد اروند، ۱۳۹۴).

2. 2. بهمن‌شیر

بهمن‌شیر (شکل فارسی امروزی نام پهلوی وهمن‌اردشیر) نام کنونی یکی از شاخه‌های رود کارون در استان خوزستان است. رود کارون پس از رسیدن به شهر خرمشهر به دو شاخه تقسیم می‌شود، شاخه نخست به سوی اروندرود در مرز ایران و عراق رفته، و پرآب‌ترین دهانه یا بهمن‌شیر، در امتداد اروندرود به خور بهمن‌شیر و سپس به خلیج فارس می‌ریزد. درازی رود بهمن‌شیر حدود ۹۰ کیلومتر، عرض آن ۶۰۰ متر و عمق آن حدود ۴ متر است (سازمان منطقه آزاد اروند، ۱۳۹۴).

3. 3. کارون

دشت خوزستان از لحاظ منابع آب سطحی بسیار غنی بوده و کارون، پرآب‌ترین رودخانه‌ کشور در این دشت جاری است که طول این رودخانه در جلگه خوزستان ۲۵۰ کیلومتر می‌باشد. با توجه به عبور رودخانه کارون، یکی از بلندترین و پرآب‌ترین رودخانه‌های کشور از منطقه آزاد اروند و نیز همجواری و عبور رودخانه‌های اروند صغیر و اروند ‌کبیر و رودخانه بهمنشیر از منطقه آزاد اروند، شناخت کلی منابع آب در این منطقه با در نظر گرفتن منابع آب سطحی و آب‌های زیرزمینی به عنوان منابع تأمین آب ضروری می‌باشد. عمق رودخانه کارون از ۳.۵ متر در بالادست ( در نزدیکی شهر اهواز) تا حداکثر ۱۶ متر (در محل سه شاخه حفار) متغیر بوده ولی عمق متوسط آن حدود ۵.۵ متر است (سازمان منطقه آزاد اروند، ۱۳۹۴).
پژوهش حاضر از تاریخ ۲۵/۲/۹۳ تا تاریخ ۱۵/۶/ ۹۴ به طول انجامیده است، لازم به ذکر است که این بازه زمانی، قلمرو زمانی تحقیق را شامل می‌شود.
۳-۳ روش تحقیق
۳-۳-۱ روش انجام تحقیق
تحقیق حاضر از نوع آمیخته اکتشافی و از آنجایی که یافته‌های تحقیق می‌تواند در رونق اقتصادی کشور مفید واقع شود، از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی محسوب می‌گردد. تحقیق کاربردی، تحقیقی است که برای رفع نیازمندی‌های بشر، بهبود و بهینه‌سازی ابزارها، روش‌ها، اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی هدف این تحقیقات توسعه و بهبود روش‌ها، ابزار، کالاها و یا ساختارهاست. این پژوهش با توجه به نوع و ماهیت تحقیق، از روش تحقیق توصیفی- پیمایشی است. در تحقیق توصیفی پیمایشی، محقق به مطالعه و شناخت ویژگی‌ها صفات و سایر مسائل افراد یک جامعه از طریق مراجعه به آنها می‌پردازد، که هدف از آن شناسایی نگرش‌ها، رفتارها و انگیزه آنها در بین افراد جامعه یا گروه‌های تشکیل دهنده‌ی آن است که بر اساس اطلاعات و داده‌های پیمایشی می‌توان انگیزه را تشخیص داد. تحقیق توصیفی، شامل جمع‌ آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه، مصاحبه و یا مشاهده برای پاسخ به سؤالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می‌باشد.
۳-۳-۲ مراحل انجام تحقیق
پژوهش حاضر فرایند امکان‌سنجی استقرار صنعت بازیافت کشتی را طبق مراحل زیر دنبال می‌کند:
مرحله اول؛ تشکیل تیم طوفان مغزی
به منظور شناسایی عوامل موثر در استقرار صنعت بازیافت کشتی تیم طوفان مغزی شامل ۱۵ نفر از جامعه آماری، انتخاب و تشکیل گردید. که در نشست اول تیم حدود ۲۲ عامل موثر در این صنعت شناسایی گردید.
مرحله دوم؛ رتبه‌بندی عوامل
به منظور رتبه‌بندی و شناسایی مهمترین عوامل موثر در استقرار صنعت بازیافت کشتی بین اعضای تیم پرسشنامه توزیع گردید، و مهترین عوامل بدین تربیت بدست آمد:
ایمنی و قوانین زیست محیطی
اشتغال‌زایی
درآمد ملی
دسترسی و پسکرانه
تخصص نیروی انسانی
شناورسازی کشتی‌های مغروق
مرحله سوم؛ شناسایی مکان‌های مناسب جهت بازیافت کشتی
در این مرحله با در نظر گرفتن عوامل متعدد و بهره‌گیری از نظرات اعضای تیم به تعیین مکان‌های مناسب جهت استقرار صنعت بازیافت کشتی در منطقه آزاد اروند پرداخته شد و مکان‌های مناسب جهت استقرار این صنعت بدین شرح معرفی گردیدند:
مکان الف: ناحیه شمالی بندر خرمشهر، جنب شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی بندر خرمشهر
مکان ب: پایین تر از تقاطع رودخانه کارون و اروند، جنب شرکت کشتی‌سازی اروندان ۲ (شصدا)
مکان ج: ناحیه جنوبی بندر آبادان، منطقه تانک فارم
مرحله چهارم؛ مقایسات زوجی
نتایج حاصله از توافقات نشست‌های اعضای تیم به شکل ماتریس تصمیم‌گیری جهت انجام مقایسات زوجی درآورده شد و پرسشنامه مقایسات زوجی معیارها و گزینه‌ها بین اعضای تیم توزیع گردید.
تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری
نتایج حاصل از پرسشنامه‌های مقایسات زوجی به روش سلسله مراتب تحلیلی در برنامه Expert Choice 11 پیاده گردید و معیار ایمنی و قوانین زیست محیطی به عنوان مهم‌ترین عامل موثر از میان عوامل موثر بر استقرار صنعت بازیافت کشتی و مکان الف به عنوان مناسب‌ترین مکان جهت استقرار صنعت بازیافت کشتی مشخص گردید.
در ادامه هر کدام از روش‌های مورد استفاده بصورت گسترده مورد بررسی قرار می‌گیرند.
۳-۳-۳ روش طوفان مغزی
روش طوفان مغزی^[۴۷] بیش از شصت سال پیش توسط الکس آزبورن^[۴۸] به منظور افزایش کمیت و کیفیت ایده‌های تبلیغاتی، طراحی شد و چنان مورد استفاده و استقبال مردم و سازمان‌ها در غرب قرار گرفت که جزئی از زندگی آن‌ها گردید. طوفان مغزی چندین دهه است که برای آماده سازی ذهن جهت تصمیم‌گیری، تولید ایده و رفع مشکلات و مسائل به کار می رود، از این رو برای سازمان‌ها و کسب و کارها یک معجزه به حساب می‌آید که کارکنان آنها به خصوص افراد خلاق در کنار هم بتوانند از دل مشکلات و مسائل پیرامون سازمان، راه‌حل و ایده‌های چشمگیری بیرون بکشند و بدین طریق به رشد سازمان‌شان کمک کنند (محمد قلیزاده، ۱۳۹۲).
تعریف: اجرای یک تکنیک گردهمایی که از طریق آن، گروهی می‌کوشند راه‌حلی برای یک مسأله‌ به‌ خصوص با انباشتن تمام ایده‌هایی که بلافاصله به وسیله‌ اعضا ارائه می‌گردد، بیابند (بوگدال و همکاران، ۱۳۸۷).