ب) بحث گروهی

یکی از روش­های دیگر آموزش ابراز وجود روش بحث گروهی است. روش بحث گروهی گفتگویی است سنجیده و منظم درباره موضوعی خاص که مورد علاقه مشترک شرکت کنندگان در بحث است. روش بحث گروهی برای کلاس­هایی قابل اجرا است که جمعیتی بین ۶ تا ۲۰ نفر داشته باشند. در صورت بالا بودن جمعیت کلاس باید آن­ها را به گروه ­های کوچکتر تقسیم نمود و یا از روش­های دیگر استفاده کرد. در این روش معمولاً مربی موضوع یا مسائل خاصی را مطرح می­ کند و شاگردان ‌در مورد آن به مطالعه، اندیشه بحث و اظهار نظر می­پردازند و نتیجه ­گیری می­ کند. ‌بنابرین‏ بر خلاف سخنرانی در این روش شرکت­ کنندگان در فعالیت­های آموزشی فعالانه شرکت و یا مسئولیت یادگیری را به عهده می­ گیرند(صفوی، ۱۳۸۴: ۲۶).

روش بحث گروهی ‌در مورد دروس و محتواهایی قابل اجرا است که دارای ویژگی­های زیر باشند:

• • مورد علاقه مشترک شرکت کنندگان در بحث باشد.

• • شرکت کنندگان درباره آن اطلاعات لازم را داشته باشند یا بتوانند کسب کنند.

• • درباره آن بتوان نظرهای مختلف و متفاوت اظهار داشت.

• شرایط لازم شخصیتی در مربی برگزار کنندگان جلسه آموزشی وجود داشته باشد(همان منبع).

۲-۱-۴- اضطراب و اضطراب اجتماعی

زندگی بشر در طی قرون متمادی دستخوش تغییر و دگرگونی­هایی بوده که گاه تحت کنترل انسان و گاه وقوع این تغییرات خارج از حیطه­ کنترل انسانی بوده است. یکی از گسترده­ترین قلمروهای پژوهش در چند دهه­ اخیر اضطراب و حوزه ­های وابسته به آن است. اگر چه نویسندگان، قرن بیستم را عصر اضطراب نامیده­اند، اما به طور حتم اضطراب در تمام دوران همراه بشر بوده است. اضطراب مفهوم جدیدی نیست و حتی در آثار مصریان باستان از آن سخن به میان آمده است(بک^[۵۸] و همکاران، ۱۹۸۸).

اختلالات اضطرابی یکی از شایع­ترین اختلالات روان­پزشکی است به طوری که در ایالت متحده آمریکا سالانه بیش از ۲۳ میلیون نفر به آن مبتلا می­شوند و از هر چهار نفر، یک نفر با آن درگیر است(کرسون^[۵۹]، ۲۰۰۰). اضطراب، معمول­ترین پاسخ به محرک تنش­زا است. منظور از اضطراب، هیجانی است ناخوشایند که همه ما درجاتی از آن را در قالب کلمه­هایی همچون«دلشوره، نگرانی، تنش، ترس» تجربه کرده­ایم(اتکینسون و همکاران، ۱۳۸۵ :۴۹۲). اغلب اصطلاح ترس^[۶۰] و اضطراب^[۶۱] به صورت مترادف به کار می­روند. تمایزی که ‌می‌توان بین این دو اصطلاح قائل شد آن است که ترس، اغلب به ارزیابی اولیه از یک خطر واقعی برمی­گردد. در حالی که اضطراب، بیشتر به حالت هیجانی نگرانی و دلواپسی به علت خطری نامعلوم اطلاق می­ شود. فوبیا (هراس­ها)، ترس­های اغراق آمیز و غالباً فلج کننده از رویدادها یا اشیاء خاص هستند. هراس با میل به اجتناب از محرکات ترس انگیز مشخص می­ شود وحشت زدگی^[۶۲]، ترس شدید و ناگهانی همراه با تلاش­ های عجولانه و دیوانه­وار برای یافتن امنیت است(بک و امری^[۶۳]، ۱۹۹۰). ترس و اضطراب به طور آشکار به عنوان جنبه­ های مهمی از رفتار انسان در مصر و یونان باستان شناسایی ‌شده‌اند. رولومی^[۶۴]ریشه ­های تاریخی مفاهیم رایج اضطراب را از دیدگاه­ های فلسفی و مذهبی، پاسکال در قرن هفدهم و کیکیگارد^[۶۵] در قرن نوزدهم دنبال کردند. در توجیه ترس، داروین^[۶۶] نشانه­ های بیولوژیکی و رفتاری مشاهده پذیر و فروید^[۶۷] بر اضطراب تمرکز می­ کند(ابوالقاسمی، ۱۳۷۴). اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر فرد در همه جوامع به عنوان پاسخ مناسب و سازگاری تلقی می­ شود. فقدان اضطراب یا اضطراب زیاد ممکن است ما را با مشکلات و خطرات قابل توجهی مواجه سازد. اضطراب در حد متوسط و سازنده ما را وا می­دارد که برای انجام امور خود، به موقع و مناسب تلاش کرده و بدین ترتیب زندگی خود را بارورتر و بادوام­تر سازیم(دادستان، ۱۳۷۴).

اضطراب، نوعی احساس کلی در این باره است که امکان دارد اتفاق خطرناکی روی دهد، ولی فرد مطمئن نیست که چه اتفاقی، در کجا و چه موقع قرار است روی دهد. در هنگام اضطراب، فرد فرار نمی­کند و حتی ممکن است به چیزی نزدیک شود تا از خطر احتمالی بیشتر آگاهی یابد(کالات، ۱۳۸۶: ۲۰۰). اضطراب، معمول­ترین پاسخ به محرک تنش­زا است. منظور از اضطراب، هیجانی است ناخوشایند که همه ما درجاتی از آن را در قالب کلمه­هایی همچون«دلشوره، نگرانی، تنش، ترس» تجربه کرده­ایم(اتکینسون و همکاران، ۱۳۸۵: ۴۹۲). اضطراب یک عکس العمل طبیعی در برابر فشار روانی است که هر انسانی خواه ناخواه تلخی آن را چشیده است(فلاحی، ۱۳۸۱). اضطراب یک احساس منتشره بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم با دلواپسی است که با یک یا چند احساس جسمی همراه می­گردد. احساس خالی شدن سر­دل، تنگی قفسه سینه، طپش قلب، تعریق، سردرد یا میل جبری برای دفع ادرار، بی­قراری و میل برای حرکت نیز از علائم شایع آن است(کاپلان، سادوک و گرب، ۱۹۹۴؛ ترجمه پور افکاری، ۱۳۷۵: ۳۴۷). انجمن روانپزشکی آمریکا در سال ۱۹۹۴ برخی از علائم اضطراب عبارتند از: نفس نفس زدن، طپش قلب، تعریق، لرزش، تنگی نفس، درد قفسه سینه، تهوع، سرگیجه و احساس خفگی(کلینکه(؟)؛ ترجمه محمد خانی، ۱۳۸۰: ۲۱۰).

اضطراب، شامل چهار مؤلفه است:

مؤلفه­ی شناختی: به معنی انتظار خطری مبهم است.

مؤلفه­ی بدنی: شامل عناصر واکنش اضطراری مانند رنگ پریدگی پوست، تپش شدید قلب و… است.

مؤلفه­ی هیجانی: شامل دلهره، وحشت و تشویش.

مؤلفه­ های رفتاری: شامل عکس­العمل­های جنگ و گریز ‌می‌باشد(روزنهان و سلیگمن(؟)؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۷۹: ۳۰۷).

توصیفات رفتاری اضطراب :

– اضطراب بیش از حد، نگرانی یا ترس که به طور مشهود فراتر از سطح تحول رشد مراجع باشد.

– سطح بالای تنش حرکتی مانند بیقراری، خستگی، لرزش یا تنش عضلانی.

– بیش فعالی نظام خود مختار مانند ضربان قلب سریع، کوتاه تنفس، گیجی، خشکی دهان، تهوع یا اسهال.

– افزایش سطح تحریک­پذیری مانند مشکلات تمرکز، مشکل در خوابیدن و تداوم خواب، حالت تحریک­پذیری کلی.

– ترس به خصوصی که به گسترده وسیعی تعمیم یافته است و به جایی رسیده است که در زندگی روزمره مراجع و خانواده وی تداخل ایجاد می­ کند .

– اضطراب بیش از حد یا نگرانی مربوط به تهدید به طرد از سوی والدین، احساس گناه، انکار قدرت خود مختاری و حفظ وضعیت، اختلاف بین والدین یا اختلال در فعالیت جسمی(جانگسما و همکاران، ۱۹۴۳؛ ترجمه صاحبی و همکاران، ۱۳۸۱: ۲۵).

۲-۱-۴-۱- انواع اضطراب

اضطراب مزمن: این اختلال، به صورت یک ناراحتی کم و بیش دائم در سطح روانی، جسمانی و یا ارتباطی آشکار می­ شود. در کودکانی که دارای این اختلال هستند، حالت مفرط و بازخوردهای دفاعی مشاهده می­ شود. این کودکان به آسانی از جا می­جهند و تظاهرات بدنی متعددی مانند اختلال‌های خواب و به ‌خصوص بی‌خوابی، بی­اشتهایی، اختلال‌های هضمی، تنفسی یا قلبی را از خود نشان داده و به‌ ندرت از احساس اضطراب شکایت ‌می‌کنند(دادستان، ۱۳۸۶: ۶۴).

اضطراب حاد: این اضطراب، چندین بار در روز و گاه‌ و ‌بی‌گاه بروز می­ کند. مدت، محدود، آغاز و پایان­ آن­ها ناگهانی است. در اکثر مواقع، این واکنش­ها در برابر رویدادی ناگهانی یا موقعیتی خاص(مرگ یکی از خویشاوندان یا دوستان، تجربه جنسی و مشکلات تحصیلی) بروز می­ کند(همان منبع).