۸-۳- روایی^[۲۰۳] و پایایی^۲ پرسشنامه
اگر شخصی اعتبار و روایی داده‌های خود را نداند نمی‌تواند نسبت به آنچه که به دست آورده است و نتیجه‌گیری‌هایش زیاد مطمئن باشد(کرلینگر، ۱۳۷۶: ۱۱۱).
۳-۸-۱- روایی
مقصود از روایی آن است که آیا ابزار اندازه‌گیری می‌تواند خصیصه و ویژگی که ابزار برای آن طراحی شده است را اندازه‌گیری کند یا خیر؟ موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه‌گیری‌های نامناسب و ناکافی می‌تواند هر پژوهش علمی را بی‌ارزش و ناروا سازد (خاکی، ۱۳۷۹: ۲۴۴).

هوش عاطفی
به منظور روائی پرسشنامه هوش عاطفی مراحل زیر انجام شده است :

پرسشنامه ترجمه شده و سپس اصلاحات آن با نظر استاد راهنما و استاد مشاور انجام گرفت.
پرسشنامه ارتباط سازمان با مشتری
به منظور بررسی روائی ، پرسشنامه میان چند تن از اساتید و نیز دانشجویان دکترا و کارشناسی ارشد توزیع گردید که در نهایت پس از اعمال اصلاحات پرسشنامه نهایی بدست آمد.
۲-۸-۳- پایایی
مقصود از پایایی آن است که اگر ابزار اندازه‌گیری را در یک فاصله‌ی زمانی کوتاه چندین بار و به گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد. برای اندازه‌گیری پایایی از شاخصی به نام “ضریب پایایی” استفاده می‌کنیم و اندازه‌ی آن معمولاً بین صفر تا یک تغییر می‌‌کند. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک، معرف پایایی کامل است(خاکی، ۱۳۷۹: ۲۴۵).
در این تحقیق برای سنجش پایایی پرسشنامه‌ها، پس از وارد کردن داده‌ها، با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS ضریب پایایی (آلفای کرونباخ) محاسبه گردید.
فرمول محاسبه‌ی آلفای کرونباخ به شرح زیر است.

J: تعداد زیرمجموعه‌ی سئوال‌های پرسشنامه
Sj2: واریانس نمرات هر زیر مجموعه
S2: واریانس کل
معمولاً آلفای کمتر از ۶/۰پایایی ضعیف، ۶/۰ تا ۸/۰ قابل قبول و بالاتر از ۸/۰ نشان دهنده‌ی پایایی بالا می‌باشد. بدیهی است که هر چه این عدد به یک نزدیکتر باشد بهتر است.
در این تحقیق همانطور که ذکر شد پس از جمع‌ آوری داده‌ها از نمونه‌ی اولیه، داده‌ها وارد نرم‌افزار SPSS^[204] گردید و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که ضریب مورد نظر برای پرسشنامه‌‌ی ارتباط سازمان با مشتری و برای پرسشنامه هوش عاطفی محاسبه شده و در زیر جداول نتایج آن آمده است.
جدول ۳ - ۳ نتایج محاسبه آلفای کرونباخ پرسشنامه ارتباط سازمان با مشتری

 

Case Processing Summary
			N		%
Cases	Valid		۳۲۶		۸۱٫۹
	Excludeda		۷۲		۱۸٫۱
	Total		۳۹۸		۱۰۰٫۰
a. Listwise deletion based on all variables in the procedure.

نتایج تحقیق

 

 

 

9. جونز و رینولدز (2003)

 

بررسی گسترش خرید آنی و سوق از متغیر شخصیت به متغیر محصول

 

درگیری ذهنی، طبقات مختلف محصول و خرید آنی

 

درگیری ذهنی بیشتر منجر به تمایل به خرید آنی بیشتر میشود. تمایل به خرید آنی در طبقات خاصی از محصولات یکسان است.

 

 

 

10. آدلار و همکاران
( 2003)

 

بررسی فرمت های رسانه­ای بر هیجانات و نیت خرید آنی

 

متن آهنگ­ها، تصاویر موزیک­ویدئو، خود موزیک­ویدئو ،
پاسخ­های هیجانی و قصد خرید آنی

 

محرک­های ویدئویی تأثیر مثبتی بر پاسخهای هیجانی و پاسخ­های هیجانی مثبت منجر به قصد خرید آنی می­ شود. فرد در معرض محرک های ویدئویی، قصد خرید آنی بیشتری را از خود نشان می­دهد.

 

 

 

11. مای و همکاران (2003)

 

بررسی اکتشافی در مورد رفتار خرید آنی

 

فرد گرایی، سن و درآمد، استفاده شخصی و خرید آنی

 

فرد گرایی، سن و درآمد با خرید آنی در ارتباط هستند و علت اصلی مبادرت به خرید آنی استفاده شخصی افراد از محصول می­باشد.

 

 

 

12. پارک و لنون (2004)

 

بررسی خرید آنی و تعاملات فرا اجتماعی

 

خرید تلویزیونی، تعاملات فرا اجتماعی و خرید آنی

 

1-رابطه مثبت میان خرید آنی و درمعرض قرار گرفتن خرید تلویزیونی وجود دارد.2- رابطه مثبت میان خرید آنی و تعاملات فرا اجتماعی وجود دارد.3-رابطه مثبت میان تعاملات فرا اجتماعی و و در معرض قرار گرفتن خرید تلویزیونی وجود دارد.

 

 

 

13.
ورپلانکن و همکاران
(2005)

 

شیوه و سلامت مصرف کننده: نقش خرید آنی در غذاهای ناسالم

 

غذاهای زود طبخ، عزت نفس و وضعیت عاطفی و خرید آنی

 

تمایل به خرید آنی با عادت خوردن غذاهای زود طبخ (اسنک) در ارتباط است. کمبوط عزت نفس و وضعیت عاطفی منفی خیلی شدید با تمایل به خرید آنی در ارتباط است.

 

 

 

ادامه جدول 2-5) مطالعات خارجی خرید آنی

 

 

 

منبع

 

موضوع

 

متغیرهای تحقیق

 

نتایج تحقیق

 

 

 

14.جفری و هاج (2007)

 

عوامل تأثیرگذار در خرید آنی آنلاین

 

میزان زمان در وب سایت بودن، محصولات مناسب، خرید آنی

 

تمایل به خرید آنی با میزان زمانی که افراد در اینترنت سپری کرده ­اند، رابطه مستقیم دارد. اگر محصولات موجود در وب سایت ها مناسب باشد، دلایل عقلایی برای خرید آن محصولات ایجاد شده و خرید آنی افزایش می یابد.

 

۸۴/۳

*

 

 

 

 

نتایج بدست آمده در جدول فوق نشان می دهد که میانگین مؤلفه احساس خود شکوفایی برابر با۸۴/۳می باشد که در پیوستار ارزیابی (نامطلوب، نسبتاً مطلوب و مطلوب)، در سطح مطلوب قرار گرفته است.
۴-۲-۲-۶ توصیف وضعیت کلی انگیزش کارکنان در دانشگاههای جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان
با توجه به بررسی وضعیت هر یک از مؤلفه‌های انگیزش کارکنان در دانشگاههای جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان به صورت جداگانه، در نهایت وضعیت کلی متغیر انگیزش کارکنان به قرار زیر می باشد.
جدول (۴-۲۴): وضعیت و میانگین متغیر انگیزش کارکنان

 

میانگین متغیر انگیزش کارکنان

انگیزش کارکنان

 

مطلوب

نسبتاً مطلوب

نامطلوب

 

۷۱/۳

*

 

 

 

 

نتایج بدست آمده در جدول فوق نشان می دهد که میانگین متغیر انگیزش کارکنان در دانشگاههای جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان برابر با ۷۱/۳ می باشد که در پیوستار ارزیابی (نامطلوب، نسبتاً مطلوب و مطلوب)، در سطح نسبتاً مطلوب قرار گرفته است و مشخص می کند که وضعیت کلی انگیزش کارکنان در دانشگاههای جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان درسطح مطلوب میباشد.
۴-۲-۲-۵ مقایسه توصیفی وضعیت انگیزش کارکنان و مؤلفه های آن در دانشگاه های جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان
با توجه به امتیازات بدست آمده برای هر یک از مولفه‌های انگیزش کارکنان و توصیف وضعیت آنها در پیوستار ارزیابی (نامطلوب، نسبتاً مطلوب و مطلوب)، حالا درصدد هستیم که از طریق رسم یک جدول، وضعیت هر کدام از مؤلفه‌های انگیزش کارکنان در دانشگاههای جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان را توصیف کرده و سپس آنها را با هم مقایسه کنیم تا مشخص شود که وضعیت کدام یک از مولفه‌های انگیزش کارکنان مطلوب است تا بدین وسیله مسئولان و دست اندرکاران دانشگاههای جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان درصدد بهبود و ارتقاء وضعیت آنها برآیند، و همچنین مشخص شود که وضعیت کدام یک از مؤلفه‌های انگیزش کارکنان در سطح نامطلوب است تا مسولان دانشگاههای جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان با اقدامات لازم و به موقع به اصلاح نقاط ضعف اقدام کرده و و در برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌هایشان راهکارهای لازم و سودمند را برای رفع مشکلات بیندیشند.

جدول (۴-۲۵): وضعیت انگیزش کارکنان و مؤلفه های آن در دانشگاه جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان

 

انگیزش کارکنان و مولفه های آن

میانگین هر یک از مؤلفه ها

وضعیت هر کدام از مولفه ها

 

مطلوب

نسبتاً مطلوب

نامطلوب

دسته سوم افرادی هستند که دغدغه­ های سیاسی مانع از تفکری مذهبی و اعتقاد به آرمان­های دینی برای ایشان شده بود. آن­ها از مبانی دینی برای تحکیم پایه­ های حکومت استفاده بسیار می­بردند و گاه مبانی دینی را فدای اهداف سیاسی خود می­کردند.

کعب­الاحبار از جمله صحابی رسول خدا محسوب نمی­ شود، ولی به علت کثرت مراجعات صحابه به او در همین دسته مورد بررسی قرار گرفت، وثاقت کعب مورد اتفاق علماء نبوده، بلکه موافقان و مخالفانی دارد. ادله­ی موافقان وثاقت کعب دلایلی واهی و بدون سند و مدرک است چرا که از گزارش­های رسیده به دست ما متوجه می­شویم که کعب­الاحبار به صورت عامدانه قصد وارد کردن داستان­ها­ی یهودی در تفاسیر مسلمانان را داشته است.
عمده دلیل موافقان مراجعه به اهل کتاب در وثاقت کعب، اعتماد محدثین به او و نقل حدیث از اوست اما در کمال تعجب می­بینیم که حتی محدثین موردِ اطمینانِ اهل­سنت از او روایت چندانی نقل نکرده ­اند. واقعیت در مورد کعب­الاحبار این است که او یهودی­زاده­ای تازه مسلمان است که بر اساس گزارش­های موجود از او، هرگز به دین قبلی خود پشت نکرده و متعهدانه سعی در تبلیغ دین خود را داشته است.
زیدبن­ثابت نیز در همین گروه قرار گرفت چرا که اخبار ضد و نقیض در مورد او هم فراوان است.
از شاگردان متعهد کعب­الاحبار، ابوهریره است که روایات منقول از خود او و دیگران جای سوال بسیار دارد.
عمر و عثمان در همین گروه بررسی شدند؛ زیرا عملکرد خلفا به گونه ­ای بود که تا حد زیادی مسیر را برای حرکت آزادانه اهل­کتاب فراهم می­آوردند.
با بررسی بر روی نظرات متأخران صاحب نظر در حیطه جایز بودن مراجعه به اهل­کتاب با دو رویکرد مواجه هستیم.
دسته­ای که موافق این نوع ارتباطات هستند، که غالب افراد از اهل سنت هستند و ما در طول کار با صاحب نظران شیعه که موافق مراجعه به اهل­کتاب باشند برخورد نکردیم.
برخی از این افراد موافق مراجعه به اهل­کتاب عبارتند از طوفی، ابن تیمیه، ابن­حجر که هر کدام برای جایز بودن این قبیل مراجعات دلایلی را مطرح کردند از جمله اینکه طوفی وجود برخی حقایقی در بین داستان­های اهل­کتاب را دلیلی بر مراجعه به اهل­کتاب دانسته چرا که صحابه قصدشان روشن شدن مجملات قرآنی بوده است نه تفسیر قرآن با این داستان­ها و کسانی که با این داستان­ها قرآن را تفسیر می­ کنند مقصرین اصلی این مهلکه هستند نه کسانی که به اهل­کتاب مراجعه کردند. او اضافه می­ کند نقد این قبیل داستان­ها به عهده دیگران است، آن­هایی که قصد استفاده جدی و بهره­ گیری از این داستان­ها در تفاسیر را دارند.
افرادی چون ابن­تیمیه و ابن­کثیر همه اسرائیلیات را مردود ندانسته­اند، به اعتقاد آن­ها آن دسته از اسرائیلیاتی که قرآن و حدیث صحتِ آن­ها را تأیید می­ کند را می­توان به عنوان شاهد برای تفسیر آیات قرآن استفاده کرد. برخی متعرض این دلیل شده و قول نبی مکرم را مبنی بر عدم تأیید اهل­کتاب را مطرح کرده و اضافه می کنند چه تأییدی از این مهم تر که اقوال ایشان به عنوان شاهد در کنار آیات قرآن بیاید. ابن­کثیر از جمله افرادی است که موضع تندی در مقابل این مراجعات گرفته است ولی نتوانسته کاملاً از نقل این قبیل داستان­ها بگریزد و گهگاهی در کتاب تفسیر خود در دام اسرائیلیات گرفتار شده است.
افرادی چون ابن­حجر و ذهبی عدم استقرار احکام اسلامی را دلیل صدور حکم ممنوعیت مراجعه به اهل­کتاب توسط پیامبر دانسته ­اند؛ آن­ها به این قائل هستند که به محض برطرف شدن این مشکل، موانع حذف شده و اگر بعد از پیامبر مراجعه­ای رخ داده به همین علت است. در حالی که تاریخ دقیق و مشخصی بنا به نص قرآن و سنت مبنی بر استقرار احکام وجود ندارد.
از طرفی افرادی چون ذهبی برای توجیه این مراجعات بند و تبصره­های متعددی را در نظر می­گیرد از جمله اینکه حجم این مراجعات جزئی بوده و قابل ذکر نمی ­باشد و یا حتی مسائلی سطحی و پیش پا افتاده از اهل­کتاب پرسیده شده است که با مراجعه به تفاسیر اهل­سنت از جمله تفسیرطبری و مقاتل بن سلیمان، متوجه واهی بودن سخن مطرح شده، شدیم و همینطور با بررسی محتوای سوالات نه تنها آنها را کم اهمیت نیافته بلکه می­توانستیم آن­ها را در دسته های با اهمیتی چون تفسیر، احکام و …. جای دهیم. او معتقد است اگر مراجعه­ای از سمت صحابه صورت گرفته، کاملا هوشیارانه بوده و گفتار اهل­کتاب با دید نقادانه­ی صحابه ارزیابی می­شده است؛ در واقع او با نگاهِ هوشیارانه­ی صحابه­ی پرسشگر، موافق است، اما متأسفانه با توجه به بررسی­های انجام شده خبری از نقادی صحابه در مقابل اقوال اهل­کتاب نبود و بیشتر در صدد تأیید اقوال بودند تا بررسی صحت آن، و همینطور بهانه استقرار احکام که عامل پرسشِ صحابه از اهل کتاب است نیز، با عملکرد خلیفه­ی چهارم علی مخدوش می­ شود. او شباهت­ قرآن به کتاب­های آسمانی را مطرح کرده و از تفصیلی بودن تورات سخن به میان می ­آورد و اینکه با مراجعه به تورات ابهام مجملات قرآنی رفع می شود در حالی که وجود تحریف در این کتاب­ها این سخن او را به طور کل رد می کند. در نتیجه هیچ یک از توجیهات متأخران مستدل نبود.
در مقابل موافقان مراجعه به اهل­کتاب، گروهی مخالفِ مراجعه، وجود دارند که شامل صاحب­نظران شیعه و اهل­سنت می­ شود آن­ها مراجعه­ی صحابه را نپذیرفته و آن را مورد نقادی قرار داده­اند.
ابوریه نیز به نقد این گونه ارتباطات پرداخته و افرادی چون کعب­الاحبار، ابوهریره و وهب­بن­منبه را که عوامل اصلی انتشار اسرائیلیات در بین روایات مسلمانان شدند را مورد سرزنش قرار می­دهد و دقت نظر و نکته سنجی خود را در مورد کعب­الاحبار تا جایی پیش می­برد که به پیشگویی­های او در مورد مرگ عمربن­خطاب مشکوک و او را متهم به دست داشتن در قتل خلیفه­ی دوم می­ کند.
ابوریه مسائل شرعی و اعتقادی را بسیار با اهمیت می­داند؛ لذا فرض را بر این می­گیرد که اگر نقل حدیث از اهل­کتاب را کسی جایز بداند باز هم این دلیلی بر صدور جواز برای اعتماد به ایشان در همه مسائل اعم از اعتقادی و شرعی نیست. به نظر روی سخن او با معتقدین به مراجعه به اهل­کتاب است و کنایه­ای به این افراد می­زند، به این معنا که تا کجا باید به این افراد اعتماد داشت؟
آیه­الله­معرفت از علماء متأخر شیعه از جمله مخالفان این مراجعات است، او معتقد است وقتی پیامبر در صورت حضور خودش حضرت موسی را پیرو خود می­داند و اعتماد حضرت موسی بر غیر خود را مردود اعلام می­ کند، و این اعتماد افراد به اهل­کتاب را نوعی ساده­اندیشی می­انگارد. با همین مبنا هست که آیت­الله­معرفت مراجعه­ی ابن­عباس به اهل­کتاب را برنتافته و تمام همت خود را به صورت مستدل و عقل پسند برای رفع اتهام مراجعه­ی او به اهل­کتاب بکار می­گیرد و با دلایلی محکم این اتهام را از او بر می­دارد.
لازم به توضیح است در برخی شواهد، ساختگی بودن این موارد قطعی به نظر می­رسد که در متن مورد اشاره قرار گرفت. (مانند مراجعان ابن­عباس به اهل­کتاب)
با بررسی­های صورت گرفته علت تلاش موافقان مراجعه به اهل­کتاب و آوردن دلایل رنگارنگ برای توجیه این نوع مراجعات، تلاشی برای رفع اتهام از خلیفه اول و دوم بوده، زیرا آنان به اهل کتاب مراجعات مکرر داشتند؛ متأسفانه با گزارش­ها و روایاتی که دلالت بر استقبال این دو خلیفه­ی مسلمین از منقولات اهل­کتاب دارد، مواجه­ایم و حجم زیاد این داستان­ها نشان از آسایش نسبی این افراد در نقل این مطالب دارد.
در فصل دیگری از پژوهش، شواهدی از کتاب­های اهل سنت استخراج شد. این کتاب­ها در دو تقسیم بندی قرار گرفت.
الف. موطأ مالک، مسند احمد، صحاح سته
ب. المصنف، جامع­البیان، تاریخ طبری، حلیه­الاولیاء، بهجه­المجالس، مختصر­تاریخ دمشق، اسدالغابه، تذکره الحفاظ، البدایه و النهایه ابن­کثیر، الدرالمنثور، سنن دارمی، مستدرک حاکم.
شواهد جمع آوری شده از کتاب­های دسته­ی «الف» را در سه عنوان ذیل قرار دادیم.
سوالات حاوی حکم از اهل­کتاب
سوالات تفسیری از اهل­کتاب
سوالات صحابه از اهل­کتاب درباره بلاد
عناوین دسته ها، در بر دارنده اهمیتِ مواردی هست که ذیل آن قرار گرفته است.
کتاب­های گروه «ب» نیز مورد بررسی قرار گرفت و شواهدی استخراج شده در ۱۳ دسته گنجانده شد که عبارتند از:
سوالات تفسیری از اهل­کتاب
سوالات حاوی افعال و اعمال
سوالات حاوی مسائل فکری و اعتقادی
رفع اختلافِ قرائتِ قرآن توسط رأی اهل­کتاب
شواهد در توصیف پیامبرو امت ایشان
انذار و نصیحت­های در خواستی عمر از کعب
نقل­های مستقل و بدون مقدمه کعب
اعطاء برخی مقامات از جانب کعب
غیب­گویی های کعب نسبت به عمر و تأیید او
اعلم مردم از دیدگاه کعب
آموزه­های کعب­الاحبار برای صحابه
بزرگداشت شهرهای خاص توسط کعب
نمونه ­ای از داستان سرائی­های کعب
سوالات پرسیده شده و یا حتی منقولات این افراد و گفتگوهایشان با صحابه به قدری از اهمیت برخوردار است که درکتاب­های تفسیری آن­ها جا باز کرده، و در برخی کتاب­های محدثین مبنای صدور حکم قرار گرفته است. اگر کسی به دنبال یافتن حقیقت باشد درک این مطالب برایش دشوار نخواهد بود.
با بررسی مجموع دلایل موافقان مراجعه به اهل­کتاب و نگاهی به این سوالات استخراج شده توانستیم صحت و سقم این نظریات را مورد نقادی قرار دهیم. آنچه که در انتها برای ما حاصل شد توجیه­گری موافقان، برای موجه جلوه دادن عملکرد خلفا بود؛ چرا که تأثیرگذاری داستان­های مطرح شده از اهل­کتاب قابل انکار نیست؛ سعی این افراد برای تعیین مسیر فکری و ایجاد برداشتی خاص از آیات قرآن و به تبع تأثیرگذاری بر عقاید مسلمانان بود.
در شواهد جمع­آوری شده، شاهد القائات آموزه­های اهل­کتاب به عموم شنوندگان و حتی شاهد وابستگی صحابه به این افراد برای تفسیر برخی آیات و یا حل اختلاف قرائت از آیات قرآن هستیم.
در انتهای این پژوهش این توانایی حاصل می­ شود که به صورت مستند با دلایل بدون سند توجیه­گران مراجعه به اهل­کتاب، مواجهه داشته و به این موضوع تکیه کرد که این مراجعات از سمت رسول­اکرمرد شده و دیگر صحابه را از این کار نهی کرده است و عملکرد صحابه­ی واقعی نیز بر حرف ما صحه می­ گذارد و موارد خلاف این دستور از افرادی سر زده که انگیزه­ سیاسی کافی برای این تمرد از دستور پیامبر را داشته اند.
سخن آخر آنکه از مجموع شواهد جمع­آوری شده بدست می ­آید که تفکر مراجعه به اهل­کتاب و سوال از آن­ها از همان زمان خود پیغمبر وجود داشت و توسط بزرگان اهل­سنت یعنی خلیفه­ی دوم و سوم به صورت رسمی، این مراجعات پایه­ریزی شده است.
انگیزه­هایی که برای این عملکرد ضد سنت می­توان پیش ­بینی کرد تفکر یهودی این افراد است چرا که حرف علمای اهل­کتاب را تا سر حد حقیقت قبول کرده و برای آن برنامه ریزی می­کردند.
لذا آنچه که در انتها به نظر می­رسد این است که بیانات موافقان مبنی بر مراجعه به اهل­کتاب و تبصره­هایی که برای این مراجعات قائل شده است، همگی نشأت گرفته از علقه­ای است که بین او و کسانی که مرتکب چنین عمل خلاف سنتی شده ­اند، می­باشد، در غیر اینصورت چه دلیلی وجود دارد که با وجود این همه شواهد واضح و روشن بازهم اشاره به این کرد که سوالات پرسیده شده، از جمله سوالات جزئی بوده یا از باب استشهاد و یا از کمی حجم آن سخن گفت.
باید گفت امور خلاف قرآن و سنت رسول­اکرمخلاف محسوب می شود و انجام آن به مقدار کم یا زیاد معنا ندارد.
الحمد لله رب العالمین
منابع و مأخذ

نکته دیگری که می توان در مورد حجاب و پوشش ذکر کرد متناسب بودن پوشش با شان و مقام و موقعیت و شرایط اجتماعی زنان است. همانطور که از آیه ۵۹ سوره احزاب بر می اید به زنان پیامبر به سبب شان و مقامشان، به طور مشخص به استفاده از جلباب تاکید می کند.
در مورد خطاب قرار دادن زنان پیامبر برداشت های موشکافانه ایی دیگری را هم می توان کرد، می توان نتیجه گرفت که پوشش و حجاب می تواند تحت تاثیر شرایط و موقعیت زنان و دختران، تشدید پیدا کند. مثلاً زنان و دختران جوان نیاز است که این پوشش و حجاب را به نحو کامل تر و سخت گیرانه تری نسبت به زنان پیر و سالخورده انجام دهند و یا زنان و دختران سر شناس و مورد توجه و نگاه مردم، نیاز است به نحوه کامل تری این پوشش و حجاب را رعایت کنند.به هر حال پوشش و حجابی که اسلام مطرح می کند، پوشش و حجابی است که زنان و دختران را از نگاه نامحرمان بپوشاند و موجبات تحریک مردان و رواج فساد در جامعه اسلامی را از بین ببرد .پوشش و حجابی که اسلام مطرح می کند به سبب حفظ ارزش و کرامت زن است، برای حفظ و تحکیم روابط زن و مرد است، برای مصون ماندن زنان و مردان و دختران و پسران از گناه است، برای برقراری روابط درست بین زن و مرد است، برای جلوگیری از بازیچه شدن زنان و دختران است، برای جلوگیری از فساد مردان است، برای حفظ ارزش های انسانی و اسلامی است، برای حفظ نظام طبیعی حاکم بر جهان است و از همه مهمتر سعادت و کمال دنیوی و اخروی زنان مردان است.

۳-۷- نگاهی بر شبهات

(رعایت حدود پوشش یک واجب دینی است)
یکی از شبهات قوی در این باره این است که شریعت اسلامی برحجاب اصرار ی ندارد و ادله دینی نمی توان برآن اقامه کرد.
در این زمینه نوشته محمد سعید العشماوی ازانسجام بهتری برخوردار است. از این رو به نقل نظریه وی پرداخته و آن را بررسی می کنیم. گفتنی است رای او را عالمان دانشگاه الازهر مصر نیز نقد کرده اند.
ایشان معتقد است، یعنی حکم همیشگی این است که وقار زن حفظ شود و آرایش و خودنمایی برای مردان بیگانه صورت نگیرد. به جز آن، آن چه در شریعت وارد شده قابل پذیرش باشد براحکام موقت دلالت دارد.
(مهریزی ۱۳۸۶، ۱۲۰).
مساله حجاب با وضه کنونی از اختلاط های نابجای اندیشه دینی با میراث مردمی است، زیرا پوشش و لباس از امور عرفی است و جز عبادات و واجبات دینی نمی باشد.
براین اساس روی سه آیه از آیات قرآن کریم و دو حدیث از معصومین(ع) را که مورد استناد قائلان به حجاب است بیان کرده و مورد نقادی قرار داده است.
وی گفته است دو حدیث به علت خبر واحد بودن، قابلیت استناد ندارند.اما این سه آیه از قرآن کریم را نیز چنین پاسخ گفته است:
آیه حجاب
در آیه ۵۳ سوره احزاب قرآن کریم آمده است که:
ای کسانی که ایمان آورده اید…هنگامی که از زنان پیامبر (ص)از موردی سوال می کنید مستقیما رو به رونشوید و از پشت حجابی این کار را انجام دهید.
در این آیه خداوند به مومنان فرمان می دهد که به همسران پیامبر از ورای حجاب سخن گویند. وی معتقد است این حکم به زنان پیامبر مختص است و سایر زنان مسلمان مشمول این دستور نمی شود.
آیه خمار
در آیه ۳۱ سوره نور می فرماید:
قل للمومنات… والیضربن بخمرهن علی جیوبهن
به زنان مومن بگو… که باید سینه وبرو دوش خود را با مقنعه بپوشند.
منظور آیه این می باشد که به زنان دستور می دهد خار (روسری)خود را پشت سر نینداخته بلکه با ان گردن و بالای سینه خود را بپوشانند.
ایشان در توجیه این آیه گفته است: در عصر پیامبر زنان پارچه به سر می کردند به گونه ای که گردن و بالای سینه آن ها آشکار بود. برای آن فارقی بین زنان مومن و غیر مومن باشد خداوند دستور داد زنان مومن پارچه را که برسر کرده برجلوی بدن خویش رها سازندتا از پوشش ممتازی برخوردار گردند، پس این دستور دائمی نیست، بلکه به دورانی برمی گردد که جداسازی زنان این وضع را طلب می کرده است.
آیه جلباب
در آیه ۵۹ سوره احزاب آمده است که…
یا ایهاالنبی قل لازواجک و بناتک و نساءالمومنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذلک ادنی ان یعرفن فلا یوذین
وکان الله غفورا رحیما(ای پیغمبر به زنان و دخترانت و زنان مومن بگو چادرهاشان را بر روی ها و بدن هاشان فرو پیچند که این کار برای این که به (عفت) شناخته شوند تا از تعرض و جسارت (هوسرانان) آزاد نکشند برآنان بسیار بهتر است و خدا آمرزنده و مهربان است.
ایشان در مورد این آیه شریفه نیز می گوید:
در این آیه خداوند به پیامبر دستور می دهد که به همسران و دختران و زنان مومن فرمان دهد که جلباب خود را (پارچه ای که تمام بدن را می پوشاند) به خود گیرند تا شناخته نشوند و مورد اذیت وآزار قرار نگیرند.
به تعبیر دیگر این آیه می گوید: زنان مومن و آزاد از این پوشش معلل است به جمله (ذل ادنی ان یعرفن فلا یوذین) بنابراین در عصر حاضر که بردگی از میان رفته، این حکم نیز منتفی می شود.
گمان نمی رود نقد این نظریه دشوار باشد زیرا ادله بردینی بودن حجاب و پوشش فراوان است و به گونه ای است که هیچ تردیدی در آن نمی توان داشت.
نخست از آیاتی که ایشان شاهد آورد سخن می گوئیم و سپس به ارائه ادله بیشتر می پردازیم.
درآیه حجاب (احزاب۳۳) که به مومنان دستور می دهد با زنان پیامبر از ورای حجاب سخن گفته شود این علت پس از آن ذکر می شود.
ذلکم اطهر لقلوبکم و قلوبهن…این عمل به پاکی قلب شما و آنان نزدیک تر است.
این قاعده و علت عمومیت دارد و ویژه زنان پیامبر نیست. آیا می توان گفت خداوند طهارت و پاکی را برای زنان پیامبر خواسته و از دیگران دریغ می کند؟ آیا می توان گفت طهارت و پاکیزگی روان برای مردان و زنان آن دوره مطلوب بوده اما امروزه مطلوب نیست؟ از رو این دستور عمومیت دارد (الجامع الاحکام القرآن ۱۴:۲۲۷).
به تعبیر دیگر درمکانی که زنان زندگی می کنند و به طور طبیعی پوشش رسمی به تن ندارند نباید سرزده وارد شد.
بلکه باید از پشت در یا دیوار با آنان ارتباط برقرار کرد.بلی اگر لباس و پوشش رسمی به تن کنند و از آن مکان بیرون آیند دیگر منعی در کار نیست.
لذا صحابه پیامبر از زنان وی مساله می پرسیدند و پیامبر زنانش را با خود به جنگ می برد، این همه شاهد
آیا دوم، آیه خمار است (نور۲۴: ۳۱) بود. شبهه این است که خداوند دراین آیه، فارقی میان زنان مومن و غیر مومن بیان کرده است. و این دردوره های مختلف متغیر است و ثابت نیست.
در پاسخ باید گفت: این آیه درآغاز زنان را فرمان می دهد که از نگاه خود بکاهند. پاکدامن باشند و زینت های غیر آشکار را بپوشانند و خمار را بر گردن و بالای سینه رها کنند. همان گونه که مشابه به این دستورها به مردان داده شده که از نگاه خود بکاهند و پاکدامنی پیشه کنند.
با این سیاق، آیه درصدد تعدیل عرف نیست بلکه فرمانی است به مردان و زنان که در خود نگهداری و پاکدامنی کنند. البته نسبت به زنان دو دستور ویژه هم صادر شده یکی پوشیدن زینت های پنهان و دیگری کیفیت برسرانداختن خمار.
آیه سوم: آیه جلباب(احزاب ۳۳، ۵۹) است.
عشماوی معتقد است که آیه می خواهد تمایزی میان کنیزان و زنان آزاده برقرار کند و امروزه برده داری از میان رفته، پس موضوع حکم منتفی است وی در این به تعدیل ذیل آیه استناد می کند.
حق آن است که آیه، تفسیر دیگر نیز دارد که با اصول قرآنی سازگار است. زیرا طبق تفسیر پیش گفته زنان آزاد باید خود را بپوشانند تا مورد اذیت قرار نگیرند و مفهومش آن است که اگر کنیزان مورد اذیت قرار گیرند منعی در میان نیست.
با این که اذیت و آزار نسبت به کنیز و آزاده ناروا است و تفاوتی در میان نیست اما تفسیر دیگری که از این آیه می شود این است که زنان پیامبر و زنان مومن خود را بپوشانند تا از طریق به عنوان زنانی نجیب و عفیف شناخته شوند و بیمار دلال به آنان طمع نکنند. بنابراین در این فراز قاعده ای کلی بیان شده که زن مسلمان چنان رفت و آمد کند که علایم وقار و عفاف از او هویدا باشد. در این جا است که ضرورت حجاب خود را می نمایاند.
آیه ۶۰ از سوره نور ،آنجا که پیرزنان را از حکم پوشش استثنا کرده و می فرماید:
زنان سالخورده که از ولادت و عادت بازنشته اند که امید ازدواج ندارند باکی نیست.درحالی که خودرا به زیوری نیاراسته اند و قصد خود نمایی ندارند جامه خویش به زمین نهند و اگر از این نیز خودداری کنند برایشان بهتر است.
اگر پوشش فریضه ای دینی نبود جایی برای استثنای زنان بازنشسته نبود این استثنا نشان می دهد که دیگران باید خود را بپوشانند و این طایفه را باکی نیست.گرچه برای این ها نیز پوشش بهتر است. در آیه خمار به جز فرازی که مورد نقد بود، فرازهای دیگر نیز می تواند مورد استناد واقع شود مانند:
(ولایضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن)
پای به زمین نکوبند که زیورهای مخفی شان دانسته شوند.
آیا می توان گفت پوشش برزن لازم نیست، اما نباید به گونه ای راه برود که زینت های پنهان او آشکار شود؟