فصل سوم:
روش پژوهش

۳-۱- روش پژوهش :

روش پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی است و از نظر هدف کاربردی است .و نتایج آن قابلیت بکارگیری در سازمانها، شرکتها، و نهادهای مالی را دارد. هدف تحقیق کاربردی، آزمون مفاهیم نظری در موقعیتهای واقعی و حل مشکلات ملموس است. و از نظر ارتباط بین متغیرها از نوع همبستگی است.

۳-۲- جامعه آماری:

جامعه آماری، جامعه ای است متشکل از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند(سرمد، بازرگان، حجازی ۱۳۸۵، ص، ۱۷۷). جامعه آماری این پژوهش : بیمارستان های شهرستان نیشابور به تعداد ۴۰۰ نفر می باشد،

۳-۳- نمونه آماری:

نمونه عبارت است از تعدادی عناصر یا افراد جامعه آماری که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته و معرف جامعه بوده و از تجانس و همگنی با اعضای جامعه برخوردار باشد ( حافظ نیا، ۱۳۷۹، ص۱۲۱) نمونه آماری براساس روش نمونه گیری طبقه ای از بین دوبیمارستان ۲۲ بهمن و حکیم نیشابور به صورت تصادفی انتخاب گردیدند(جدول ۳-۱). شایان ذکر است نمونه انتخاب شده براساس جدول مورگان۱۹۶ نفر بدست آمد.
جدول ۳-۱- جامعه و نمونه آماری

۳-۴- روش جمع آوری داده ها:

به منظور جمع آوری داده ها در این پژوهش ، از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. بدین ترتیب که به منظور جمع آوری پیشینه و مبانی نظری پژوهش، شامل تشریح هوش هیجانی و تعارضات سازمان (بین فردی) در این مساله و مدلسازی مساله از روش کتابخانه های با مراجعه به کتابها، پایان نامه ها ، نشریات و کتابخانه های دانشگاه و مراکز اطلاع رسانی و جستجو در پایگاه های اطلاع رسانی علمی جهت دستیابی به آخرین دستاوردهای مطالعات و پژوهش های انجام شده و تکمیل ادبیات تحقیق و بررسی مباحث نظری مرتبط با موضوع استفاده شد. و نهایتا اثبات فرضیه های مدل بر اساس مطالعات میدانی در بیمارستان های شهرستان نیشابور انجام شد.

۳-۵- متغیرهای پژوهش:

متغیرهای وارد شده در تحقیق:
الف) ویژگی های فردی (جنس، سن، مدارک تحصیلی ، وضعیت استخدامی و سابقه خدمت)
ب) مولفه های هوش هیجانی ( شناخت و اظهار هیجانی در درون خود ، هیجان معطوف به شناخت ، درک و فهم هیجانات بیرونی و مدیریت و کنترل هیجانی)
ج) مولفه های تعارض بین فردی ( تعارض با مرئوس و تعارض با هم ردیفان)

۳-۶- ابزار جمع آوری داده ها:

پرسشنامه هوش هیجانی که متعلق به پالمر و استوف (۲۰۰۱) می باشد ابزاری خود اظهاری است که برای اندازه گیری هوش هیجانی در محیط کار استفاده می شود. روش کار این پرسشنامه بدین شکل است که ادراکات افراد از نحوه احساس، تفکر و اقدام در محیط کار را ارزیابی نموده و از ابتدا در این مسیر، اطلاعات هیجانی را مبنای عمل قرار میدهد. این ابزار منبعث از بررسی تحلیل عاملی کلان می باشد که دربردارنده شش معیار هوش هیجانی است. پنج عامل از این ابزار دارای واریانس ۵۸ درصد بوده و از این رو میتوان آنها را چارچوب اصلی این پرسشنامه تلقی نمود. اینها شامل، شناخت و اظهار هیجانی می باشد. این پرسشنامه متشکل از ۳۱ گزینه می باشد و بر مبنای طیف پنج مقیاسی لیکرت پاسخ داده می شود.

سوالات(۱-۶-۱۲-۱۶-۲۰-۲۵) مربوط به مولفه شناخت و اظهار هیجانی در درون خود.
سوالات(۴-۱۰-۱۴-۱۸-۲۳-۲۸) مربوط به مولفه هیجان معطوف به شناخت.
سوالات(۳-۹-۱۳-۱۷-۲۲-۲۷-۳۰) مربوط به مولفه درک و فهم هیجانات بیرونی.
و سوالات (۲-۵-۷-۸-۱۱-۱۵-۱۹-۲۱-۲۴-۲۶-۲۹-۳۱) مربوط به مولفه مدیریت هیجان و کنترل و هیجان می باشد.
پرسشنامه تعارض سازمانی بین فردی شامل ۹ سوال می باشد که شامل سه مقیاس ( تعارض با رئیس، مرئوس و همردیفان) می باشد. سوالات مرتبط با مولفه تعارض با رئیس(۱-۴-۷) که سوالات ۱ و ۴ به صورت مثبت و سوال ۷ به صورت منفی و امتیاز آن به صورت معکوس محاسبه گردیده است. سوالات مرتبط با مولفه تعارض با مرئوس (۲-۵-۸) که به صورت مثبت ارزیابی میگردند . و سوالات مرتبط با مولفه تعارض با همردیفان (۳-۶-۹) می باشند. که سوالات ۳ و ۹ به صورت مثبت و سوال ۶ به صورت منفی و امتیاز آن نیز به صورت معکوس محاسبه گردیده است. در این پرسشنامه برای پاسخگویی از مقیاس درجه بندی پنج گزینه ای لیکرت استفاده شده است که عبارتند از بسیار کم، کم تا حدی ( متوسط) ، زیاد، بسیار زیاد و به ترتیب نمره ۱، ۲، ۳ ، ۴ ، ۵ ، در نظر گرفته شده است.

۳-۷- روایی و پایانی پرسشنامه:

1. 1. پرسشنامه هوش هیجانی با توجه به استاندارد بودن آن، که در تحقیقات دانشگاه سوین برن (۲۰۰۱) و تحقیقات الاردا ( ۲۰۰۶) تایید شده است و جهت سازگاری سوالات این پرسشنامه با کارکنان بیمارستانها محتوایی ضروری آن توسط دو تن از اساتید علوم پزشکی مورد بررسی قرار گرفت. در بین یک گروه ۳۰نفری از کارکنان بیمارستان هاتوزیع گردید و ارتباط آن ۷۸% در ۰۰۱/۰ معنادار بود. همچنین پایانی درونی سوالات توسط الفای کرونباخ سنجیده شد که میزان ۷۶۸% در سطح ۰۰۱/۰ معنادار بود.

1. 1. پرسشنامه تعارض بین فردی با توجه با استاندارد بودن آن در کشور، که در تحقیقات حسام اشراقی پایایی درونی آن تایید شده است. و جهت سازگاری سوالات این پرسشنامه باکارکنان بیمارستانها روایی محتوایی ضروری آن توسط ۲ تن از اساتید علوم پزشکی مورد بررسی قرار گرفت و پس از انجام اصلاحات در بین یک گروه ۳۰ نفری از کارکنان بیمارستانها توزیع گردید، و ارتباط آن ۸۹% در ۰۰۱/۰ معنی دار بود، تایید شد. همچنین پایانی درونی سوالات توسط آلفای کرونباخ سنجیده شد که میزان آلفای پرسشنامه تعارض بین فردی در سطح ۰۰۱/۰ معنی دار بود.

۳-۸- روش تحلیل داده ها:

برای تجزیه و تحلیل داده های حاصله از پژوهش از روش های آماری زیر استفاده گردیده است:ابتدا برای توصیف جامعه شناختی گروه نمونه با بهره گرفتن از فراوانی،درصد،میانگین،انحراف معیار حداقل وحداکثرنمرات استفاده شده است وآزمون کوکران جهت بدست آوردن حجم نمونه استفاده شده است.نتایج کمی توسط آزمون ضریب همبستگی پیرسون ،وآزمون رتبه های فریدمن و آزمون تی تک گروهی مورد بررسی قرارگرفته است.برای بررسی نرمال بودن توزیع ها ،از آزمون کولموگوروف و اسمیرنوف وبه منظور بررسی معنا داری فرضیه های پژوهشی آزمون های ضریب همبستگی پیرسون جهت اعتبار یابی و تعیین میزان همبستگی وبرای داده های با توزیع نرمال لستفاده می شود.سطح معناداری در این تحقیق ۰۵/۰ در نظرگرفته شده است.

- تیر سرخ: تیر سرخ به تو اصابت کند !Tir-e-sorx. تیر پنج تیر: تیر پنج تیر به تو اصابت کند!Tir-e-pang tir.
جوش بو جَمَه­اُشْ نِبوُ: جان داشته باشد، لباس نداشته باشد!Ĵuš bǜ Ĵamma-šnebǜ.
جونَّ مرگ ببش: جوان مرگ شوی!Ĵuna mmarg bebeš.
چَشُت اَووه سیاه بیاره :چشمانت آب سیاه بیاورد!Ĉašot ow-ve siya biyāre.
خدا درد تادِت:خدا به تو درد بدهد!xoda dard tadet. خداکِ زِرتریلی اُچِشْ: الهی زیر تریلی بروی!xoda ke zere terili oĈeš خداکِ خَبِرُتْ بیارِن : الهی که خبر مرگت بیارنxoda ke xabarot beiaren - خداکِ تِ ماتِوِه جِلِزْ جِلِزْ بُکُنِشْ: خدا کند که توی ماهی­تابه جلز­جلز بکنی!
Xoda ke te matava jelez lelez bokoneš
-خسّالُتْ بِزِنْد: الهی بلایی سرت بیاید!xassalot bezend. خَلَه لَنِگه خونی بِلرِشْ !xalalang xǜni belezeš.
درد بی­دوات بگری:درد بی درمان بگیری!dard e bi davat begeri.
دود بُکُنِش:الهی بسوزی و دود کنی!dood bokonešسرطان بِگرش:الهی سرطان بگیری!saratan begereš شَل تَ لی:گِل به رویت!šal ta li گِل تَ لی:خاک بر سرت!Gel ta li.
گِل مَ لی: خاک بر سرم!Gel ma li گِل شَ لی: خاک بر سرش!Gel ša li مارتَ جُون بِزِنْد: مار به جانت نیش بزند!Mar ta jon bezendمارتَ خِر بِزِنْد:مار به گلویت نیش بزند!Mar ta xer bezend مارتَ کَچَکْ بِزِنْد: مار به پایت نیش بزند!Mar ta kačak bezend مار اَچَشُتْ بِزِنْد: الهی مار به چشمت نیش بزند!Mar a čašot bezend مَرْگُتْ با: مرگت زودتر بیاید !Margot ba نه جوت بو، نه جَمَه: نه زنده باشی ، نه لباس داشته باشی.
همیشه گرفتار و زبون باشی! Na gut boo na ga ma
چَشُتْ روزِ بد نبینِه: الهی چشمت روز بد نبیند!Ĉašot rǜze bad nebine
کربونُت بِوِم: قربانت گردم korbonot bevem
تَ دَوْر بگردِم: الهی دورت بگردم! Ta dowr begar dem
بلبلان خاموش شِی خرس هاخَتی هر که هو شاخَ، سر مَشک و ابِنی
بلبلان خاموش باشید که خرس می­خواهد بخوابد،‌هر کس که آب خورد سر مشک را ببندد.
Bolbolan xamoš šei xers axati Arke ow šaxa sere mašk vabeni
هر که هو شاخه سر مشک­اُش نِبست از خدامِی کِ تا صُب نیا مَنِی
هر کس که آب خورد و سر مشک را نسبت، از خدا می­خواهم که تا صبح زنده نماند.
Arke ow šaxa sere mašk oš nebast Az xoda mai ke ta sob neiamani
-بادِ لقوَه اِ سیات بِزِند: ترا باد لَقوه (در گویش لاری این باد فلج­زا است) سیاه بزند.
Bādé laqva-e siāā ot-bezend .
-خدا یارت بی :خداوند یارت باشد.!Xoda yarot bi
-سلامت بِش :الهی سالم باشی!Salamat bešیاد خَشُش: یادش به خیر باشد!Yade xašoš بی ­معنی منای دیر:الهی بلایا اتفاقی که برای فلانی پیش آمده، برای من پیش نیاید!

Bi mani manay-e-dir
-دیرمَ­لی بی: دور از جانم باشد!dir ma libi خدا مَ لی نِنِسه: خدا برای من پیش نیاورد (عیب و ننگ)xoda ma li nenese - اَ تره دسّ بوات اُچِش: الهی نیست و نابود شوی!Atoored a sse boāt o češ وایَه وَ‌دل وامَنِش: آرزو به دل بمانی!vaya va del va maneš ته چراغ دِل بو: الهی چراغ دلت باشد! (دعایی مرسوم در بین زنان که در باب فرزندان گفته می­ شود).
Ta čera q-e- del bū.
۴-۲۰ گپ­شو، افسانه­ها و حکایات
پیشدر­آمد:
افسانه­ها، داستان­ها، قصه­ها،‌حماسه­ها، اسوه­ها و بالاخره اسطوره­های هر قوم و ملّت در ساخت فرهنگ آن جامعه سهم عمده­ای دارند.
دکتر روح­الامینی معتقد است:«اسطوره­ها از دیدگاه­ های مختلف علوم انسانی و علوم اجتماعی چون ادبیات، ربان­شناسی، روان­شناسی،‌روان­پزشکی،‌جامعه ­شناسی و مردم­شناسی مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
در هرمورد به داستان­ها«گپ­شو» می­گویند. متأسفانه با وجود تلاش­ های بسیار نگارنده جهت ثبت و ضبط داستان­های رایج میان اهالی هرمورد نتیجه­ای چندان عاید نشد و اهالی جوان یا داستانی بلد نبودند نقل کنند و یا به صورت ناقص بیان می­کردند. پیران و کهنسالان نیز یا داستان-ها را به یاد نمی­آوردند یا بعد از گذشت اندک زمانی خسته شده، قصه­ها را نیمه­کاره رها می کردند. اما با این وجود قصه­ها و گپ­شوهایی جمع­آوری شده که در جای خود داری اهمیت است.
قابل ذکر است داستان­ها و قصه­های محلی همه آوانگاری شده ­اند و فارسی­نویسی آن­ها نیز در ادامه آن آورده شده است.
۴-۲۰-۱- دختر­عمو و پسر­عمو
یک دختر­عمو و پسر­عمویی بوده ­اند. پسر­عمو وضع مالی خیلی خوبی داشت، امّا دختر­عمو فقیر و ندار بوده، اما بسیار جوان و زیبا بود.
پسر­عمو به مال و ثروتش می­نازید و در شأن خودش نمی­دید که با دختر عموی فقیرش ازدواج کند. تا اینکه دختر­عمو با فردی که سیاه چهره بود ازدواج می­ کند.
روزی پسر­عمو سوار بر اسبش به باغی وارد می­ شود، در گوشه ­ای از باغ دختر­عموی زیبایش را می بیند که با همسر سیاه­چهره­اش نشسته-اند و گرم گفت­و­گو هستند.
پسر­عمو خطاب به دختر­عمویش می­گوید:
پسین گاهی برفتم کوچه باغی به کنج باغ می­سوزد چراغی
بدیدم بلبل مست غزلخوان زده زانو به زانوی کلاغی
دختر­عمو صدایش را می­شنود و در پاسخ پسر­عمو می­گوید:
کلاغی که با من دمساز باشد به از شاهین چرخ و باز باشد
به هر ویرانه ای که دل بگیرد به از استانبول شیراز باشد.
(اسماعیل طیبات)
۴-۲۰-۲- داستان مداکی و سیدّ محیا
مداکی مردی آهنگر و دوره گرد بوده و به اصطلاح گوگلک« صحرا گرد » بوده. روزی در مکانی چادری بر پا کرده و در کنار همسرش به آهنگری مشغول بوده، و هم­زمان با کار آهنگری شعر هم می­سروده:
خودم آهنگرم خُم می دهم دَم چپ دستم نشسته یار همدم
مداکی غم مخور شکر خدا کن خدا روزی رسان است تا دمِ دمِ
سید محیا که از آنجا می­گذشت صدای مداکی را شنید برگشت و گفت: شعرت را یک بار دیگر بخوان. مداکی که سید محیا شاعر شلواسرای معروف را نمی­شناخت گفت:
برو مردک تو مرد خر چرانی از این معنای شلواها چه دانی؟

Public Sphere ↑
. Bahi, Rahim Ashraf (2008). Networking for Power and Chang: Muslim Women Activism and the Transformation of Muslim Public Sphere, Ph.D Thesis, Department of Political Science, Northeastern University, Boston, Massachusetts, P. 93. ↑
.جاوید، محمدجواد و اصغر‌ایزدی جیران (۱۳۸۹)، سرمایه اجتماعی و وضعیت آن در‌ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ص ۱۳۵. ↑
. Postone, Moishe (1996). “Political Theory and Historical Analysis” in: Habermas and the Public Sphere, Edited by Craig Calhoun, Cambridge: MIT Press, P. 65. ↑
‌. ایزدی جیران، پیشین، ص ۱۳۹. ↑
. غفوری، محمود و یحیی کمالی (۱۳۸۹)، افکار عمومی و سیاستگذاری عمومی (تأملی نظری)، فصلنامه سیاست (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره ۴۰، شماره ۲، ص ۱۷۲. ↑
. به نقل از: عالم، عبدالرحمن (۱۳۷۳)، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، ص ۳۶۶. ↑
. وحید، مجید (۱۳۸۳)، سیاستگذاری عمومی، تهران: انتشارات سمت، ص ۱۶. ↑
. اشتریان، کیومرث (۱۳۸۶)، سیاستگذاری عمومی‌ایران، تهران: انتشارات سمت، ص ۲۷. ↑
.لازار، ژودیت (۱۳۹۱)، افکار عمومی، ترجمه مرتضی کتبی، تهران: نشر نی، ص ۲۱. ↑
. بشیریه، حسین (۱۳۸۵)، جامعه ­شناسی سیاسی، چاپ سیزدهم، تهران: نشر نی، ص ۲۹۸. ↑
. Burstein, Paul (2003) the Impact of Public Opinion on Public Policy, A Review: An Agenda, Political Research Quarterly, Vol. 56, No. 26, P. 32. ↑
. جریانی، حمید؛ محمد فرجیها و صالح عبدی­نژاد و سودابه عزیزی (۱۳۸۹)، عوامل مؤثر بر چگونگی اجرای قوانین کیفری توسط پلیس، دانش انتظامی، سال ۱۲، شماره ۱۴، ص ۱۳۱. ↑
. خاقانی اصفهانی، مهدی (۱۳۸۹)، نقش پیروی از سیاست جنایی ترمیمی پلیس­محور در ارتقاء امنیت گردشگران خارجی در‌ایران (طرح پژوهشی کسر خدمت وظیفه عمومی)، تهران: بنیاد نخبگان نیروهای مسلح، ص ۲۴. ↑
. کارن ام، هس؛ لیندا اس، میلر (۱۳۸۲)، پلیس در اجتماع، ترجمه محمدرضا کلهر، تهران: انتشارات دانشگاه علوم انتظامی، ص ۹۴. ↑
. ر.ک. به: لانگ، پاتریک (۱۳۸۴)، شخصیت و خرده­فرهنگ پلیسی، ترجمه سروش بهره­بر، دانش انتظامی، شماره ۲۶. ↑
. رحمدل، منصور (۱۳۸۳)، آمار جنایی و کارکردهای آن، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۴۸ و ۴۹، ص ۱۱۲. ↑
. Von Hayek, Freidrich (1979). Law, Legislation and Liberty: The Political Orders of a Free People, Chicago: Chicago University Press. ↑
. به نقل از: خدابخشی، عبدالله (۱۳۸۹)، تمایز بنیادین حقوق مدنی و حقوق کیفری، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش. ↑
. موسی­زاده، ابراهیم (۱۳۹۰)، بررسی مبانی حقوق اجتماعی، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره ۴۱، ش۲، ص۲۶۱. ↑
. مالجو، محمد (۱۳۸۱)، حقوق شهروندی و تأمین اجتماعی، مجلس و پژوهش، سال نهم، شماره ۳۳، ص ۵۸. ↑
. ر.ک. به: هرسیج، حسین و جلال حاجی­زاده (۱۳۸۹)، تبیین دموکراسی رایزنانه در اندیشه­ های فلسفی‌‌هابرماس، حکمت و فلسفه، سال ششم، شماره ۴. ↑
. Pierson, C,. (1998), Beyond the welfare state?, Cambridge: Polity Press, P. 81. ↑
. بشیریه، حسین (۱۳۸۲)، لیبرالیسم و محافظه ­کاری، تهران: نشر نی، ص ۳۰۵. ↑
. سید رضی (۱۳۸۳)، نهج­البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ن ۵۳. ↑
. شهابی، مهدی (۱۳۹۰)، فرایند «اجتماعی شدن حقوق» و تأثیر آن بر نظام حقوقی، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره ۴۱، شماره ۱، ص ۲۶۱. ↑
. باقرزاده، محمد رضا (۱۳۸۱)، درآمدی بر نظریه نسبیت در حقوق، معرفت، شماره ۵۸، ص ۲۳. ↑
. علیزاده، محمد رضا (۱۳۸۴)، زمینه ­های پذیرش رویکردی جامعه­شناختی در حقوق اسلامی، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، شماره ۶۸، ص ۱۳۶. ↑
. شهابی، مهدی (۱۳۹۰)، فرایند «اجتماعی شدن حقوق» و تأثیر آن بر نظام حقوقی، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره ۴۱، شماره ۱، ص ۲۶۸. ↑
. کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۵)، حکومت قانون و جامعه مدنی، فصلنامه حقوق (دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، شماره ۷۲، ص ۲۷۵. ↑
. و لقد کرّمنا بنی آدم… (إسراء/۷۰)؛ والله یرید بکم الیسر و لا یرید بکم العسر (بقره/۱۸۵)؛ قال إنّی جاعل فی الأرض خلیفه… (بقره/۳۰) ↑
. Forces cre’atice du droit ↑
. به نقل از: کاتوزیان، پیشین، ص ۲۹۰. ↑
. Lacey, Nikola & Well, Celia & Quick, Oliver (2010). Reconstructing Criminal Law; Cambridge: Oxford University Press, P. 31. ↑
. جعفری، مجتبی (۱۳۹۲)، نقش گروه ­های فشار در شکل­ گیری، اجرا و تحول حقوق کیفری، در: دایره­المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان، ص ۱۰۶۴. ↑
. در میان اسناد فراملی، مشهورترین سندی که صلاحیت تخییری را تعریف نموده است، توصیه­نامه مارس ۱۹۸۰ کمیته وزیران اتحادیه اروپا درباره إعمال صلاحیت­های تخییری توسط مقامات اداری است. در‌این سند، صلاحیت تخییری‌این­گونه تعریف شده است: «صلاحیت تخییری، اختیاری است که به مقام اداری درجه­ای از آزادی عمل را برای تصمیم ­گیری واگذار می­ کند و مقام اداری را مجاز می­سازد که میان تصمیمات مجاز و قانونی، تصمیمی را که از نظر او مناسب­تر است اتخا نماید»

Recommendation of the commission of Ministers No. R(80)2 concerning the Exercise of Discretionary Power by Administrative Authorities, 316th Mtg, 11 March 1980. ↑
. ر.ک. به: مشهدی، علی (۱۳۹۱)، صلاحیت تخییری؛ نظام حقوقی صلاحیت­های تخییری در قوه مجریه، تهران: معاونت حقوقی ریاست جمهوری، صص ۱۱۹- ۷۹. ↑
. جاودانی، حمید و جعفر توفیقی (۱۳۸۸)، ساختارها، فرآیندها و عوامل مؤثر بر توسعه میان­رشته­ای، مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره ۲، شماره ۱، ص ۳۷. ↑
. نیوتن اسمیت معتقد است قیاس­ناپذیری میان پارادایم­ها باعث می­ شود که نتوان بین دو نظریه رقیب یکی را بر دیگری ترجیح داد و یکی را انتخاب کرد. وی حتی می­پرسد که اگر دو نظریه ترجیح­ناپذیرند، چرا هر دو را نپذیریم؟ مطمئناً توماس کوهن – مُبدع نظریه انقلاب­های علمی – پاسخ خواهد داد که چون دو نظریه رقیب با هم ناسازگارند پذیرش هر دو ممکن نیست، اما نیوتن اسمیت زیر بار چنین سخنی نمی­رود و به روش استفهامِ انکاری، می­پرسد: «آدم می­­خواهد بداند چگونه دو نظریه­ قیاس­ناپذیر با هم ناسازگارند؟». در مقابل، کوهن، پارادایم­های رقیب را قیاس­ناپذیر می­داند، اما معنایی که وی در این جا از قیاس­ناپذیری مراد می­ کند غیر از معنای آن در ریاضیات است. وی در آثار خویش به طور کلّی از سه نوع قیاس­ناپذیری سخن گفته است: اولاً، مدافعان پارادایم­های متفاوت جهان را به شیوه متفاوتی می­بینند و حتی در جهان­های متفاوتی زندگی می­ کنند؛ ثانیاً، دو پارادایم متفاوت از معیارهای ارزیابی متفاوتی استفاده می­ کنند و مجموعه مسائل علمی متفاوتی دارند؛ ثالثاً، معانی واژگان علمی در هنگام گذار انقلابی دگرگون می شوند. این سه نوع قیاس­ناپذیری، به ترتیب، قیاس­ناپذیری ادراکی، روش­شناختی، و سمانتیکی نامیده می­ شود. برای طالعه تفصیلی در خصوص ادله موافقان و مخالفان قیاس­ناپذیری و تعامل­ناپذیریِ پارادایم­ها، ر.ک. به:

1. 1. Newton-Smith, W. H. (1981). The Rationality of Science, Routledge & Kegan Paul Ltd. 2- Gattei, Stefano (2008). Thomas Kuhn’s ‘Linguistic Turn’ and the Legacy of Logical Empiricism, Incommensurability, Rationality and the Search for Truth, British Library of Congress Cataloguing-in-Publication Data. ↑

. رضوانی، مهران و سید حمید خداداد حسینی و عادل آذر و پرویز احمدی (۱۳۸۸)، تأملی بر مبانی پارادایمیک و پارادایم­انگاری در مطالعات میان­رشته­ای، مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره ۲، شماره ۱، ص ۱۴۷. ↑
. Kuhn, Thomas S. (1962). The Structure of Scientific Revolution, Chicago: University of Chicago Press, P. X. ↑
. Pragmatism ↑
. نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره ۱۷۵. ↑
. Fahey, L. and Robert M. R. (1998); “Learning from the future, competitive foresight scenarios “,Canada: John wiley & sons Inc, P. 44. ↑
. حسنی، محمدحسین(۱۳۸۹)،درآمدی به روش­شناسی تلفیقی در پژوهش­های میان­رشته­ای، مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره دوم، ش۴، ص۱۵۱. ↑
. ر.ک. به: کوهن، تامس (۱۳۸۳)، ساختار انقلاب­های علمی، ترجمه عباس طاهری، تهران: نشر قصه. ↑
. ر.ک. به: پورعزت، علی­اصغر (۱۳۸۷)، گذر از حصارهای شیشه ­ای با تأکید بر الزامات زبان­شناختی علوم میان­رشته­ای، مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، سال اول، شماره ۱. ↑
. Schutz, M. & M.J. Hatch (1995), “Living with multiple paradigm: The Case of paradigm interplay in organizational culture studies”, Academy of management Review, No. 21, PP. 529-557. and also: Jackson, N. & P. Carter (1991), “In defense of paradigm incommensurability”, Organizations studies, Vol. 12, No.1, PP. 109– ۱۲۸. ↑
. Morrow, R.A & D.D. Brown (1994), Critical Theory and Methodology, London: Sage. ↑
. رضوانی، مهران و سید حمید خداداد حسینی و عادل آذر و پرویز احمدی (۱۳۸۸)، تأملی بر مبانی پارادایمیک و پارادایم­انگاری در مطالعات میان­رشته­ای، مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره ۲، شماره ۱، ص ۱۴۳. ↑
. Simulation ↑
. ذاکریان، مهدی (۱۳۹۰)، هم­پیوندی دیسیپلین­های علمی با مدل­های شبیه­سازی در روابط بین­الملل، مطالعات بین ­المللی، شماره ۳۰، ص ۲۹. ↑
. مردیها، مرتضی (۱۳۸۷)، فضیلت عدم قطعیت در علم شناخت اجتماع، تهران: طرح نو، چاپ دوم، ص ۲۷. ↑
. آزادبخت، فرید (۱۳۸۹)، پارادایم میان­رشته­ای حقوق بین­الملل: یک بررسی سیستمی با روابط بین­الملل، مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره ۳، شماره ۱، ص ۱۳۷. ↑

.

شکل ۲-۱۳: نرون شبکه پرسپترون

۲-۱۰-۲-۴- شبکه ­های پس­خور یا برگشتی^[۳۳]
تفاوت شبکه ­های پس­خور با شبکه ­های پیش­خور که در بخش قبل مورد بررسی قرار گرفت در این است که در شبکه ­های پس خور، حداقل یک سیگنال برگشتی از نرون به همان نرون یا نرون­های همان لایه و یا لایه قبل وجود دارد. جهت نمایش این­گونه شبکه­ ها، بلوک ساده شکل ۳-۹ را تعریف می­کنیم. این شکل، معرف تأخیر زمانی یک مرحله­ ای است. به عبارت واضح­تر خروجی بلوک (a) در لحظه زمانی t برابر با ورودی بلوک در یک واحد عقب­تر (یعنی مقدار u در لحظه t-1) است. واضح است که برای به­دست آوردن رابطه ورودی و خروجی این بلوک باید مقدار اولیه خروجی در لحظه اولیه (صفر) معلوم باشد این مقدار اولیه با a(0) در شکل نشان داده شده است.

.

شکل ۲-۱۴: بلوک تاخیر زمانی

اکنون می­توانیم شبکه ­های پس­خور رامعرفی کنیم. یک نوع متداول از شبکه پس­خور گسسته در حوزه زمان در شکل ۲-۱۵ ترسیم شده است.
برای این شبکه خاص، بردار ورودی P نشان­دهنده شریط اولیه شبکه است (به عبارت دیگر داریم a(0)=P) رفتار شبکه به وسیله معادله زیر بیان می­ شود.

.

شکل ۲-۱۵: شبکه تک لایه برگشتی

شبکه ­های پس­خور نسبت به شبکه ­های پیش­خور از توانایی بالقوه بیشتری برخوردارند و بهتر می­توانند رفتار مربوط به ویژگی­های زمانی سیستم­ها را نشان دهند.
۲-۱۱ مزیت­های استفاده از شبکه ­های عصبی
شبکه ­های عصبی، با قابلیت قابل توجه  آن­ها در استنتاج معانی از داده ­های پیچیده یا مبهم، می ­تواند برای استخراج الگوها و شناسایی روش­هایی که آگاهی از آن­ها برای انسان و دیگر تکنیک­های کامپیوتری بسیار  پیچیده و دشوار است  به کار گرفته شود. یک شبکه عصبی تربیت یافته می ­تواند به عنوان یک متخصص در مقوله اطلاعاتی­ای که برای تجزیه تحلیل به آن داده شده به حساب آید. از این متخصص می­توان  برای بر آورد وضعیت­های دلخواه جدید و جواب سؤال­های ” چه می­شد اگر “  استفاده کرد. از مزیت­های آن می­توان به موارد زیر اشاره کرد. یادگیری انطباق پذیر: قابلیت یادگیری نحوه انجام وظایف بر پایه اطلاعات داده شده برای تست و تجربه ­های مقدماتی. سازماندهی توسط خود: یک ANN می ­تواند سازماندهی یا ارائه­اش را، برای اطلاعاتی که در طول دوره یادگیری دریافت می­ کند، خودش ایجاد کند.
عملکرد به هنگام (Real time): محاسبات  ANN  می ­تواند بصورت موازی انجام شود و سخت­افزارهای مخصوصی طراحی و  ساخته شده است که می ­تواند از این قابلیت استفاده کند. تحمل اشتباه بدون ایجاد وقفه در هنگام کدگذاری اطلاعات: خرابی جزئی یک شبکه منجر به تنزل کارایی متناظر با آن می­ شود اگر چه تعدادی از قابلیت ­های شبکه ممکن است حتی با خسارت بزرگی هم باقی بماند.
۲-۱۱-۱- شبکه ­های عصبی در مقابل کامپیوترهای معمولی
شبکه ­های عصبی نسبت به کامپیوترهای معمولی مسیر متفاوتی را برای حل مسئله طی می­ کنند. کامپیوترهای معمولی یک مسیر الگوریتمی را استفاده می­ کنند، به این معنی که کامپیوتر یک مجموعه از دستورالعمل­ها را به قصد حل مسئله پی می­گیرد. بدون اینکه، قدم­های مخصوصی که کامپیوتر نیاز به طی کردن دارد، شناخته شده باشند کامپیوتر قادر به حل مسئله نیست. این حقیقت قابلیت حل مسئله کامپیوترهای معمولی را  به مسائلی، محدود می­ کند که ما قادر به درک آن­ها هستیم  و می­دانیم چگونه حل می­شوند. اما  اگر کامپیوترها می­توانستند کارهایی را انجام دهند که ما دقیقا نمی­دانیم چگونه انجام دهیم، خیلی  پرفایده­تر بودند.
شبکه های عصبی اطلاعات را به روشی مشابه با کاری که مغز انسان انجام می دهد پردازش می کنند. آنها از تعداد زیادی از عناصر پردازشی (سلول عصبی) که فوق­العاده به هم پیوسته­اند تشکیل شده است که این عناصر به صورت موازی با هم برای حل یک مسئله مشخص کار می­ کنند. شبکه ­های عصبی با مثال کار می­ کنند و نمی­ توان آن­ها را برای انجام یک وظیفه خاص برنامه­ ریزی کرد مثال­ها می­بایست با دقت انتخاب شوند در غیر این صورت زمان سودمند، تلف می­ شود و یا حتی بدتر از این شبکه ممکن است نادرست کار کند. امتیاز شبکه عصبی این است که خودش  کشف می­ کند که چگونه مسئله را حل کند، عملکرد آن غیرقابل پیش­گویی است.
از طرف دیگر، کامپیوترهای معمولی از یک مسیر مشخص برای حل یک مسئله استفاده می­ کنند. راه حلی که مسئله از آن طریق حل می­ شود  باید از قبل شناخته  شود و به صورت دستورات  کوتاه و غیر مبهمی شرح داده شود. این دستورات سپس به زبان­های برنامه نویسی سطح بالا برگردانده می­ شود و بعد از آن به کدهایی که کامپیوتر قادر به درک آن­ها است تبدیل می شود. به طور کلی این ماشین­ها قابل پیش­گویی هستند و اگر چیزی به خطا انجام شود به یک اشتباه سخت­افزاری یا نرم­افزاری بر می­گردد. شبکه ­های عصبی و کامپیوتر­های معمولی با هم در حال رقابت نیستند بلکه کامل­کننده یکدیگرند. وظایفی وجود دارد که بیشتر مناسب روش­های الگوریتمی هستند نظیر عملیات محاسباتی و وظایفی نیز وجود دارد که بیشتر مناسب شبکه ­های عصبی هستند. حتی فراتر از این، مسائلی وجود دارد که نیازمند به سیستمی است که از ترکیب هر دو روش بدست می ­آید (بطور معمول کامپیوترهای معمولی برای نظارت بر شبکه ­های عصبی به کار گرفته می­شوند) به این قصد که بیشترین کارایی بدست آید.
۲-۱۲- رگرسیون
در بسیاری از مسائل علمی و مهندسی لازم است رابطه ای بین مجموعه ای از متغیرها تعیین کنیم. مثلا در یک واکنش شیمیایی ممکن است بخواهیم رابطه ایی بین نتیجه آزمایش، درجه حرارتی که واکنش انجام گرفته و مقدار کاتالیزور به کار رفته را به دست آوریم. دانستن چنین رابطه ای کمک می کند که نتیجه را برای مقادیر مختلف درجه حرارت و میزان کاتالیزور پیش بینی کنیم.
در بسیاری از موارد یک متغیر جواب که به آن متغیر وابسته نیز گفته می شود وجود دارد که به مقدار مجموعه ایی از ورودیها یا متغیر های وابسته بستگی دارد. ساده ترین نوع رابطه بین متغیر وابسته و متغیرهای ورودی یک رابطه خطی است. یعنی برای مقادیر ثابت باید معادله

بغداد خاتون هم بعد از آنکه معلوم شد سلطان به دست او مسموم شده توسط یک غلام رومی به نام خواجه لؤلؤ با چماقی در حمام به قتل رسید. شیخ حسن هم که بعد از این ماجرا به عراق عرب دست یافته بود همچنان شیخ سلطان ابوسعید زن او را تصرف کرده بود او نیز دلشاد خاتون زن دیگر ابوسعید را که دختر دمشق خواجه و نوه امیر چوپان و برادرزاده بغداد خاتون بود به تصرف خود درآورد. پس از مرگ ابوسعید با توجه به آنچه ابن بطوطه گفته است: شیخ حسن بر تمامی نواحی عراق عرب تسلط یافت و ابراهیم شاما پسر امیرسنیته بر موصول و دیار بکر و امیر ارتنا به نواحی ترک نشین ( بلاد الروم ) مسلط گشتند. حسن خواجه پسر دمرطاش چوپان به تبریز و سلطانیه و همدان و قم و کاشان و ری و ورامین و فرغان (فرامان) و کرج استیلا یافت. و امیرطغا تیمور برقسمتی از خراسان دست یافت و امیرحسین پسر امیر غیاث الدین هرات و قسمت اعظم خراسان را به فرمان خود درآورد و ملک دینار بلاد مکران و کیج را تحت نفوذ خود گرفت و محمدشاه بن مظفر یزد و کرمان و رقو (ابرقو) را متصرف شد و ملک قطب الدین (تهمتن) هرمز و کیش و قطیف و بحرین و قلهات در دست او بود و سلطان ابواسحق در شیراز و اصفهان و بلاد که چهل و پنج روز راه پنهانی آن بود حکومت می راند. اتابک افراسیاب هم ایذه و بلاد دیگر را در تصرف داشت. (همان :۱-۲۵۰)
۴-۳-۹-۱-۲۴ آسیای صغیر و تاریخ حکومت آل عثمان
این بخش از سفرنامه ابن بطوطه از اسناد مهم تاریخی است که اوضاع آسیای صغیر را در اوایل تشکیل امپراتوری عثمانی تشریح می کند.
ابن بطوطه می گوید: « بسوی بلادالروم یا «صحرای ترکیه» حرکت کردیم این سرزمین را به مناسبت اینکه سابقاً دست رومیان بود بلادالروم می نامند. رومی های قدیم و یونانی در این نواحی زیست می کردند و هم اکنون که مسلمانان آن نقاط را در تصرف خود دارند عده زیادی از مسیحیان تحت ذمه مسلمانان در آن مرز و بوم زندگی می کنند. (همان :۳۱۲)
« سکنه این نواحی همه به مذهب امام ابوحنیفه و سنی خالص می باشند… اما متأسفانه گرفتار حشیش هستند و آن را عیب نمی دانند…» (همان :۳۱۳)
در بیشتر شهرهای بلادالروم مسلمان و مسیحی در کنار هم زندگی می کردند و ترکیب جمعیتی برخی از شهرها لایه هایی از چندین عنصر نژادی و مذهبی را نمایان می ساخت مثلاً در انطالیه (ادالیا واقع در کرانه دریای مدیترانه) می گوید: شهری است زیبا و ساکنین آن به طور مجزا زندگی می کنند بازرگانان مسیحی در محلی معروف به منیا و رومیان که سکنه قدیم شهر هستند در محله ای دیگر و یهودیان هم در جای دیگر و پادشاه به همراه دارو دسته خود در قسمت مجزا و مسلمانان در شهر بزرگ، قسمت اصلی شهر زندگی می کنند. (همان :۳۱۴)
ملاقات ابن بطوطه با اختیارالدین اورخان بیک پسر قرا عثمان پادشاه بورسه که می گوید در حدود صد قلعه در قلمرو مرزی با مسیحیان داشته و همواره در حال جنگ بوده است. قرا عثمان کسی است که امپراتوری عثمانی به نام او خوانده شده است. اطلاعاتی که ابن بطوطه از حکومت آل عثمان که در کنار دریای سیاه در ابتدای مرحله پیدایش وقوت بود و رقیب امپراتوری بیزانس (روم شرقی) به دست می دهد از مستندترین و موثق ترین مدارک مربوط به آن عصر است.
ابن بطوطه مردم بلادالروم را مهربان، خوش قیافه، خوش لباس و خوش خوراک و خونگرم توصیف می- کند و می گوید « در این مرز و بوم به هر زاویه یا خانه ای که وارد می شدیم همسایگان از زن و مرد بدیدار ما می آمدند زنان این نواحی در حجاب نیستند.» (همان : ۳۱۲)
۴-۳-۹-۱-۲۵ بخارا و آغاز کار تاتار و تخریب آن
ابن بطوطه از خوارزم به بخارا و ماوراءالنهر رفت که قلمرو حکومت خان جغتای بود و در بیرون شهر نخشب با سلطان ترمشیرین ملاقات کرد و از عطایای او نیز برخوردار شد و به مراکز عمده دیگر ماوراءالنهر و خراسان مانند بلخ و سمرقند و طوس و نیشابور و هرات و غزنه روی آورد. دوران مسافرت ابن بطوطه از لحاظ جریانات مذهبی و علمی نیز از جالب توجه ترین ادوار اسلامی است. در این دوران آثار انقراض خلافت اسلامی و استیلای مغول در حیات علمی و مذهبی مسلمانان نمودار می گردد، دارالعلم ها و مدارس معموربلاد مردم و مخصوصاً بغداد که مرکزیت معنوی ممالک اسلامی را داشت از هم پاشیده شده بودند. ابن بطوطه در مورد بخارا که از بزرگترین معاهد علمی و مرکز بلاد ماوراء النهر بود می گوید: «بخارا مرکز بلادماوراءالنهر است که به دست چنگیز تاتاری ملعون، جد پادشاه هان عراق، (ایلخانان ایران) ؛ ویران گردید. اینک مساجد و بازارهای آن جز قسمت کوچکی مخروبه است و مردم آن در نهایت ذلت و خواری به سر می برند چنانکه گواهی بخارائیان در خوارزم و دیگر جاها مقبول نیست زیرا مردم این شهر در تعصب و دعوی باطل و انکار حق اشتهار دارند و اکنون در بخارا کسی مه چیزی از علم بداند یا عنایتی به دانش داشته باشد پیدا نمی شود.» (همان :۴۱۴)
تا این عصر که ابن بطوطه بخارا را دیده است آن شهر سه بار توسط مغول ها غارت شده بود.
در مورد آغاز کار تا تار و تخریب بخارا ابن بطوطه طبق آنچه در منابع دیگر آمده است با توجه دیدگاه خودش شرحی آورده است و در مورد شخصیت چنگیز خان مغول و شهرت تدریجی او می گوید: « چنگیز خان آهنگری بود در سرزمین ختا که به زور و بازو و گرم موصوف بود، مردم را بر سر خود گرد می آورد و اطعام می کرد. کم کم عده ای بر او جمع شدند و او را رئیس خود کردند و چنگیز به پایمردی آنان بر شهر دست یافت و روز به روز بر شوکت و نیرویش بیافزود و کارش رونق پذیرفت و بر سلطان ختا غالب آمد، بعدها پادشاه چین را هم شکست داد و شماره لشکریانش فزونی گرفت و بر بلاد ختن و کاشغر و المالیق چیره گشت…» (همان :۴۱۴)
در زمانی که چنگیزخان شهرت یافت و در پی گسترش فتوحات خود بود سلطان جلال الدین سنجر پسر خوارزمشاه سلطان خوارزم و خراسان و ماوراءالنهر بود و دارای قدرت زیادی بود به طوری که چنگیزخان مغول هم از او بیمناک بود در آن ایام بود که گروهی از بازرگانان چین و فتا با امتعه آن ولایات مانند ابریشم و غیره… از طرف چنگیز به شهر اترار که از شهرهای مرزی خوارزمشاه بود وارد شدند والی اترار که علاالدوله بود به فرمان سلطان اموال آنان را گرفت و آنان را کشت.
ابن بطوطه هم علت حمله چنگیز به بلاد اسلام را امیر اترار و فرمان سلطان می داند و می گوید : «والی اترار فرمان خوارزمشاهی را کار بست و بر اثر این واقعه چنگیز خود سپاهی بی شمار روی به بلاد اسلام نهاد…» (همان :۴۱۵)
والی اترار که از نیت چنگیز باخبر می شود جاسوسی به میان سپاه چنگیز خان می فرستد و این جاسوس در لباس گدایی وارد اردوی یکی از امرای چنگیز می شود و حتی لقمه ای برای خوردن نیافت. نمونه ای از خصلت های این قوم وحشی با توجه به گفته های ابن بطوطه: « چون شب فرا رسید آن مرد سپاهی روده خشکیده ای بیرون کشید و آن را در آب بخیسانید و سپس اسب خویش را قصد کرد و مقداری از خون آن حیوان را روی آتش پخت و خورد. جاسوس چون این حال را مشاهده کرد روی برگردانید و به اترار آمد و به والی گفت که هیچ کس را تاب مقاومت در برابر این قوم نتواند بود.» (همان : ۴۱۵)

جنگی درگرفت که تاریخ اسلام نظیر آن را ندیده بود. چنگیز به همراه سپاه تاتار خود سپاه سلطان را در هم شکست و اترار را گرفت و همه مردم شهر را کشت و اطفال را به اسارت برد. «سرانجام بر تمام ماوراءالنهر چیره گشت و بخارا و سمرقند و ترمد را به خاک و خون کشید و از رود جیحون گذشته بلخ را تا با میان تصرف کرد و وارد خاک خراسان و عراق عجم گردید، در این هنگام مسلمانان بلخ و ماوراءالنهر بر ساخلوی تاتار شوریدند و چنگیز به شنیدن این خبر مراجعت کرده و بلخ را به شمشیر بگرفت و آن را شهر را با خاک یکسان کرد…اما چنگیز گناه مردم بخاری و سمرقند را بخشید و به عراق بازگشت و کار این ماجرا به آن جا رسید که سپاه تاتار به زور شمشیر وارد پایتخت اسلام و مرکز خلافت بغداد گردیدند و مستعصم با الله خلیفه عباسی را سربریدند…» (همان :۴۱۶)
در فتنه مغول در عراق و چهار هزار تن از اهل علم کشته شدند و آثار خرابیهای مغول تا مدتها باقی بود.
۴-۳-۹-۱-۲۶بلخ و خرابیهای مغول
ابن بطوطه از رودخانه جیهون گذشت و به بلاد خراسان نخست به بلخ رسید. از اوضاع آن روز بلخ می- گوید: «بلخ به کلی ویران شده بود لیکن منظره شهر چنان می نمود که گویی هنوز آبادان است چه بناهای اصلی کاملاً مستحکم بوده اند و این شهر بسیار وسیع و پر جمعیت بوده و آثار مساجد و مدارس آن تا کنون هم بر جای است…. بلخ را چنگیزخان خراب کرد. چنگیز تقریباً یک سوم مسجد شهر را به طمع گنجینه ای که می گویند زیر یکی از ستونهای مسجد نهفته است ویران کرد و این مسجد از بهترین و وسیع ترین مساجد دنیا بوده و اگرچه با مسجد رباط الفتح مغرب از حیث بزرگی ستونها دارد ولی مسجد بلخ زیباتر از آن است » (همان :۴۳۱)
بر اثر ویرانی هایی که مغولان در ایران و ماوراءالنهر بار آوردند عده زیادی از بازرگانان و دانشمندان و خداوندان قلم و ارباب تصوف از مسکن مألوف خود در بدرگشتند و بسیاری از آنان در آسیای صغیر و هندوستان مأوا گزیدند. وجود آنان دربار امرای آسیای صغیر و دهلی را رنگ و رونقی بخشید. خیمه و خرگاه آن امرا که در گذشته حالت ایلیایی داشت همانند دربار شهریاران ایران گردید و بر شکوه و جلال آنان افزود. نتیجه قهری مهاجرت و جابه جایی شکوفایی بی سابقه فرهنگ ایرانی در این نقاط بود. طبقه برگزیده و اهل کتاب و ایوانیان بلند مرتبه به زبان پارسی سخن می گفتند. از سوی نویسندگان ایرانی به نام امیرانی که احتمالاً پارسی درست نمی دانستند کتابها نوشته می شد و آن امیران در تکریم و بزرگداشت اهل قلم بر یکدیگر پیشی می جستند.
اطلاعاتی که در این قسمت از سفرنامه راجع به اوضاع ایران و وقایع آن دوران به دست می دهد و ترسیمی که ابن بطوطه از اوضاع ایران آن روزگار کرده است از نقطه نظر تاریخی حائز اهمیت می باشد.از موضوعات تاریخی در سفرنامه ابن بطوطه ابنیه های تاریخی و امرا و پادشاهان و وقایع هایی است که رخ داده است.حاکمان یک سرزمین همیشه ورای اخلاقیات عمل می کنند چون در قبال یک مملکت مسئول اند. با توجه به مطالب این قسمت این گونه برداشت می شود که صلاحیت و عدم صلاحیت حاکمان و کشورداران تا چه اندازه می تواند در رشد یا عقب ماندگی آن سرزمین موثر باشد.در هر سرزمینی که امنیت باشد شکوفایی هم دارد و در هر سرزمینی که آشوب و جنگ باشد بزرگان و سرآمدان علم به ناکجاها کشیده می شوند و تنها چیزی که نصیب آن کشور می شود عقب ماندگی است.در بعضی از موارد ابن بطوطه از موضوعات تاریخی صحبت می کند که زمینه تشکیل امپراتوری های بزرگ بوده اند و به لحاظ تحقیق در تاریخچه شکل گیری این ابر قدرت ها مهم می باشد.