بانک:
………. موسسه ای است برای نگهداری وجوه افراد، جمع آوری وجوه اضافی مردم واعطای این وجوه به

صورت اعتبار به کسانی که منبع مالی نیاز دارند. (اقوامی۱۳۷۸ص۳۹)
بانک تجاری:
بانکی است که وظیفه اصلی آن قبول سپردها واعطای وام است بانک های تجاری اغلب سایر خدمات مالی از قبیل خرید وفروش فلزات گرانبها، ارزهای خارجی و انواع متنوعی از اسناد مالی صدور پذیرش بروات وصدور ضمانت نامه را ارائه می دهد. (همان ماخذ،ص۴۰)
بانک تجاری بین المللی:
بانک تجاری است که در کشورهای بجز کشوری که در آن تأسیس شده است دفاتر عملیاتی دارد.
یا فعالیتهای آن از مرزهای ملی فراتر رفته است. (همان ماخذ،ص۴۰)
پرداخت:
مبلغی که درازاء دریافت چیزی، اعتبار، تسهیلات و……….. دفعتا واحده و یا دراقساط به بانک تادیه
می شود.
مطالبات معوق:
طلبی که متقابلا تعهد معوق مشتری محسوب می شود. در لغت به معنی خواستن به معنای عقب افتاده و درعرف بانکداری مطالبات، به خواسته های بانک از مشتریان بابت تسهیلات اعطایی و معاملات و خدمات انجام شده اطلاق و در شکل متفاوت مطرح می شود.(بهمنی محمودی،۱۳۸۶ص۴۱۱)
نظارت:
نظارت درلغت به معنی مراقبت، و در عمل به معنی بررسی و اعمال روش های معین و مشخص به منظور تحقق اهداف تصویب کننده، وانجام اقدامات اصلاحی برای پیشگیری از تکرار احتمالی انحراف و دستیابی به نتایج مورد نظر (علیزاده ،پورمنش۱۳۸۵،ص۲۵)
کنترل:
فعالیتی است که ضمن آن عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه می شود ودر
صورت وجود اختلاف وانحراف بین آنچه باید باشد وآنچه هست به رفع اصلاح آن اقدام می شود.(الوانی، ۱۳۸۵، ص۱۲۰)
نرخ ســــــــود:
نرخ سود مبلغ پولی است که اشخاص وام دهنده در صورت گسترش اعتبارات دریافت می کنند. نرخ سود نسبت بهره به مبلغ وام واگذار شده است.(ناهیدی ،۱۳۸۴،ص۱۱۶)
فصل دوم
ادبیات نظری تحقیق
(۲-۱ )- مقدمه:
خدماتی که بانک برای مشتریان خود انجام می دهند متعدد بوده و به طور کلی دارای اهمیت
زیادی هستند، ولی پرداخت وام به اشخاص حقیقی وحقوقی از مهمترین فعالیت های بانک محسوب می شود درحقیقت عدم توفیق بانک به اعطای وام بستگی دارد. زیرا درآمد بانک از محل وام های پرداختی به مشتریان خود غالبا به تنهایی از مجموع سایر درآمدهای آن بیشتر است، اما مسئله اینجاست که تعدادی از مشتریان یا قادر به پرداخت تسهیلات دریافتی از بانک نیستند ویا تمایل به باز پرداخت آن ندارند. که این امر باعث کاهش سرمایه بانک شده و برای آن که بانک قادر به پرداخت دیون خود باشد این” کاهش سرمایه را با بهره گرفتن از پرداخت وام با بهره بالابه مشتریان خود جبران می کنند. که این باعث افزایش ریسک اعتباری وغیر اقتصادی شدن بانک وکاهش قدرت رقابت در مقایسه با سایر بانک ها می شود. (.(بهمنی و غفاری ، ۱۳۸۹،ص۱۶۳) لذا ضروری است عوامل موثر بر ایجاد اقساط معوق تسهیلات پرداختی به مشتریان را شناسائی نمود و راهکار های لازم برای مقابله با این پدیده اتخاذ نمود.
(۲ -۲)- تاریخچـــه بانــــــــــکداری:
(۲-۲-۱)- تاریخچه بانکداری در جهان و ایران:
(۲-۲-۱-۱)- تاریخچه بانکداری درجهان:
در تحلیل وظایف اصلی بانک ها دراعطای اعتبار و نگهداری وجوه، در طول تاریخ، کارکرد بشر بیشتر مورد توجه بوده و مردم بیشتر تمایل داشتند که وجوه خودرا راساً نگهداری وحفظ کنند ولی از طروق مختلف نیازهای اعتباری خود را تأمین می کردند، و در همان حال همواره سودا گرانی با سوءاستفاده از نیاز های مردم، مبادرت به اعطای وام نموده و بهره های سنگینی نیز مطالبه می کردند. تحریم مذهبی ربا در بین ادیان مختلف، نشان از آن دارد که شیوه های خصوصی ورایج تأمین اعتبار در بین مردم در طول تاریخ رواج داشته است. البته ادیان توحیدی با حرام دانستن ربا، ساز و کار خاصی را جایگزین آن نکرده و به جای آن فقط قرض الحسنه را پیشنهاد کرده اند، درحالی که قرض الحسنه نیز فقط می تواند بر فرایند یک منش ورفتار اخلاقی وانسان مدارانه باشد، چرا که برای قرض دهنده سودی در پی ندارد. لذا در مجموع می توان ادعا کرد که ربا هیچ گاه از جوامع بشری رخت بر نبسته است."(مسعودی ،۱۳۸۷،ص۱۱)
درمورد تاریخچه بانک و بانکداری گفته شده که در امپراتوری بابل، معاملات بانکی به شیوه ابتدائی آن رواج داشته وحتی در قانون حمورابی، مقرراتی برای دادن وام وقبول سپرده های تجاری ذکر شده و دستوراتی درباره سرمایه گذاری آمده است، به علاوه در یونان قدیم نیز معابد در کنار دیگر تجار به صرافی، اشتغال داشتند و در این راستا سپرده های مردم را گرفته و به اشخاص دیگر وام می دادند، همچنین در چین و ایران باستان نیز، روش هایی از مبادلات پولی ودادن وام وجود داشته است. ( بهمند و بهمنی،۱۳۸۱،ص۴) به مرور زمان و با پیشرفت جوامع، اشکالی از نهاد های مختلف که پاسخگوی نیاز های اعتباری مردم باشد، بوجود آمده و صرافان نیز در این میان، همواره مقامی ممتاز داشته اند، اما نخستین موسسه مالی خصوصی بنام بانک در سال ۱۱۷۱میلادی به نام بانک ونیز^[۱] آغاز به کار کرد شکل های مختلف بانکداری با تاسیس بانک بارسلونا ^[۲]در ۴۰۱، بانک امستردام^[۳] در ۱۶۰۹ و بانک انگلستان^[۴] در ۱۶۹۴میلادی ادامه یافت، بی گمان در قرون وسطی با گسترش حیطه نفوذ کلیسا، فعالیت های بانکداری در اروپا به شدت محدود شد. تحریم ربا در آئین مسیحیت باعث شد تا فعالیت های بانکداری در اروپا در انحصار یهودیان قرار گیرد، ولی با پایان قرون وسطی وشکل گیری رنسانس وضعیف شدن کلیسا، صنعت بانکداری در اروپا شکل گرفت. (مجتهد وحسن زاده،۱۳۸۴،ص۱۳۲)” “شاید نخستین بانک مدرن و جدید را بتوان بانک فرانسه دانست، که در سال ۱۷۱۶ میلادی به موجب یک مجوز دولتی به صورت خصوصی تأسیس شد. و به فعالیتهای مربوط به پذیرش سپرده های مردم، اعطاء وام و همچنین انتشار اسکناس پرداخت. در سال ۱۷۱۸ با خرید سهام سهامداران بانک از طرف دولت، بانک فرانسه به یک بانک کاملا دولتی تبدیل شد. گرچه انتشار اسکناس زیاد توسط بانک فرانسه و ناتوانی بانک در پرداخت دیون خود، باعث ورشکستگی آن در سال ۱۷۲۰شد."(همان ماخذ،ص۱۳۳) لیکن با ایجاد بانک فرانسه در واقع بانکداری جدید نیز در اروپا شکل گرفت. و به مرور بر تعداد بانک ها با کارکردهای مختلف افزوده شد. گذشت زمان ورشد بی رویه بانک های ناشر اسکناس وعدم نظارت قانونی دولت بر عملیلت بانکی، موجب شد تا بانک ها از موازین لازم برای ایجاد تسهیلات اعتباری تجاوز کنند، حتی حمایت مالی شرکت های سهامی را بدون محدودیت و بی توجه به عواقب آن، در سیستم بانکی پذیرا شوند. تندروی در اعطای اعتبارات وزیاده روی در پرداخت وام، سر انجام موجب توقف و ورشکستگی بانک های متعدد، یکی پس از دیگری شد، به طوری که دخالت و نظارت دولت را به صورت مستقیم ویا غیر مستقیم در کار بانکداری ضروری گردانید، و به علاوه درراستای نظارت دولت برعملیات بانکی، لازم شد که انتشار اسکناس را هم خود دولت به طور انحصاری با تأسیس بانک ناشر اسکناس ( بانک مرکزی) به عهده گیرد و نظارت قانونی مستقیمی هم بر بانک ها اعمال کند."(بهمند و بهمنی،۱۳۸۱،ص۱۸) به گونه ای که امروزه،” یکی از اصول سه گانه حاکم بر عملیات بانکی را اصل نظارت بانکی دانسته اند اصول یاد شده عبارتند از: اصل تمرکز بانکی، اصل تخصیص بانکی و اصل نظارت بانکی است."(مسعودی،۱۳۸۷،ص۱۳)
(۲-۲-۱-۲)- تاریخچه بانکداری درایران:
به طوری که قبلاً اشاره شد در ایران پیش از دوره هخامنشی، صرافی به صورت کاملا ابتدایی وجود داشت، ولی در انحصار معابد و شاهزاده گان بود. بعد از دوره هخامنشی که تجارت وکسب وکار رونق گرفت و پول مسکوک رایج شد و زمینه ای برای شکل گیری بانکداری شد.(بهمنی وغفاری ،۱۳۸۹،ص۲۵)
گرچه معمولاً آغاز بانکداری در ایران را با شروع فعالیت شعب بانک های خارجی در ایران می دانند، با این حال قبل از مشروطیت و پیش از آنکه بانک های خارجی در ایران به فعالیت بپردازند، درسال ۱۲۵۸شمسی، حاج محمد حسین امین الضرب(از صرافان آن زمان) پیشنهاد تأسیس یک بانک ایرانی را ارائه داد. وی ضمن اشاره به اهمیت بانک و نقش آن در پیشرفت امور صنعتی واقتصادی کشورهای اروپایی، پیشنهاد تاسیس یک بانک ایرانی، با سرمایه مشترک دولت و ملت را به ناصرالدین شاه داد که متأسفانه مورد توجه قرار نگرفت.” (مجتهد وحسن زاده،۱۳۸۴،ص۱۵۰)
در سال ۱۲۶۶شمسی، نخستین موسسه بانکی به مفهوم واقعی و امروزی خود درایران تاسیس شد، وبا آشنایی کامل به روش های بانکی جدید که بر اثر قرن ها تکامل در کشورهای اروپایی بوجود آمده بود، شروع به کار کرد. این موسسه که با فعالیت خود پایه های اساسی بانکداری جدید را درایران استوار کرد، شعبه بانک جدید شرق بود که اساساً انگلیسی و مرکزش در لندن بود ودر مناطق جنوب آسیا(هندوستان) فعالیت داشت.” (همان ماخذ،ص۱۴۹))
این بانک بدون اخذ امتیاز از دولت ایران، شعبه مرکزی خود را در تهران افتتاح کرد و به عملیات بانکی پرداخت و در اندک زمانی، فعالیت خود را گسترش داد و در شهرهای تبریز، رشت، مشهد، اصفهان، شیراز، و بوشهر شعبه ایجاد نمود. عملیات بانک از هر نظر در ایران تازه و بی سابقه بود و در نتیجه از همان ابتدای کار با موفقیت روبرو شد. افتتاح حساب جاری و قبول سپرده و پرداخت بهره به سپرده ها از جمله فعالیت های این بانک بود. اقدام دیگر این بانک، انتشار نوعی اسکناس بوسیله شعبه مرکزی خود درتهران و به شکل حواله های پنج قرانی به عهده خزانه دار بانک بود. این حواله ها تا حدودی بین مردم رواج پیدا کرد، ودر معاملات کوچک روزانه مورد استفاده قرار گرفت. حواله های مذبور به محض ارائه به بانک قابلیت تبدیل به مسکوک نقره را داشت. در حالی که هنوز بیش از دوسال از تاسیس بانک جدید شرق نگذشته و فعالیت های آن با موفقیت روبه توسعه بود، بانک شاهنشاهی با امتیاز مخصوص از دولت ایران تاسیس وکلیه تشکیلات بانک جدید شرق را درسال ۱۲۶۹شمسی خریداری کرد و به عملیات آن در ایران خاتمه داد. (همان ماخذ،ص۱۳۵)
بانک شاهنشاهی به موجب امتیازی که درسال ۱۲۶۷شمسی از طرف دولت ایرا ن به بارون جولیوس دورویتر^[۵] داده شد، تاسیس گردید. درسال ۱۳۰۹ امتیاز انحصاری نشر اسکناس از بانک شاهی بازخرید شد وبه بانک ملی واگذار گردید، همه بانک های مذکور مربوط به فعالیت بانک های خارجی از طریق شعبه های خود در ایران بود."(مسعودی،۱۳۸۷،ص۱۵)
(۲-۲-۱-۲-۱)- بانک سپه:
اولین بانک ایرانی در چهاردهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۰۴به نام بانک قشون پهلوی به منظور انجام امور مالی و به کارانداختن وجوه صندوق بازنشستگی درجه داران ارتش با سرمایه اولیه ۰۵۹/۳۸۸/۳ریال تاسیس گردید، وسپس بانک تعاون سپه نامیده شد."(بهمنی وغفاری،۱۳۸۹،ص۳۰)
(۲-۲-۱-۲-۲)- موسسه رهنی ایران:
دو سال بعد از تاسیس بانک سپه موسسه رهنی ایران با سرمایه مختصری از محل کسور بازنشستگی کارکنان کشور تامین وتحت نظارت وزارت دارائی شروع به فعالیت نمود منظور از تأسیس این موسسه کارگشائی از طریق دادن وامهای کوتا مدت با بهره کم در مقابل اخذ وثیقه منقول بود. (همان ماخذ،ص۳۱)
(۲-۲-۱-۲-۳) - بانک ملی:
این بانک در۱۷ شهریور ۱۳۰۷رسما افتتاح شد، و فعالیت خود را آغاز کرد. بانک ملی ایران در ابتدا یک بانک تجاری عادی بود ولی با بازخرید حق انتشار اسکناس از بانک شاهنشاهی در خرداد۱۳۰۹از سوی دولت ایران و واگذاری آن به بانک ملی از اول فروردین ۱۳۱۱به سرعت روبه توسعه گذاشت. (همان ماخذ،ص۴۰)
(۲-۳)- بانک قوامـــــــــین:
بانک قوامین که فعالیت خود را با نام صندوق قرض الحسنه نیروی انتظامی و با هدف تأمین نیازهای پرسنل ناجا آغاز کرد در تاریخ بیستم شهریور ماه سال ۱۳۷۹به موسسه قرض الحسنه قوامین تغیر نام داد و گستره فعالیتهای اقتصادی خود را در میان آحاد مردم توسعه داد.
بانک قوامین در استانه پنجمین سال فعالیت خود توانست با کسب رضایت مندی مشتریان و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در جریان حل بحران صندوقهای قرض الحسنه اصفهان، موفق به اخذ مجوز فعالیت با عنوان موسسه مالی و اعتباری قوامین گردد. و در همین راستا سبد خدماتی خود را با نیازهای اقتصادی جامعه و در چارچوب قوانین و مقررات نظام بانکی جمهوری اسلامی سازماندهی نمود. هم اکنون مجموعه قوامین با مجوز قطعی از سوی بانک مرکزی و با سابقه۱۱سال فعالیت، بعنوان بانک قوامین در تلاش است تا با دراختیارداشتن ۲۹ واحد سر پرستی و بیش از۵۰۰ شعبه در سراسر کشور به فعالیت خود ادامه دهد.(سایت بانک قوامین)
(۲-۳-۱)- عملکرد اعتبار بانک قوامـــــــــــین:
طبق تعریف اولیه بانک قوامین که کمک به توسعه اقتصادی واعطای تسهیلات جهت پیشبرد طرح های سرمایه گذاری اقتصادی است این بانک در چارچوب مقررات بانک مرکزی و بانکداری بدون