با در نظر گرفتن ماهیت فناوری و اینترنت به طور قطع تجارت الکترونیک باز هم تغییر شکل خواهد داد.
۲-۲-۲- تعاریف و مفاهیم تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیکی راه و روش جدید کسب و کار به صورت الکترونیکی و با بهره گرفتن از شبکه ها و اینترنت می باشد. در این روش فرایند خرید و فروش یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری و مخابراتی از جمله اینترنت صورت می گیرد (حنفی زاده و رضایی، ۸۶). تعاریف متعددی از تجارت الکترونیک ، با توجه به دیدگاه های مختلف ارائه شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:
از دیدگاه ارتباطات: تجارت الکترونیکی تحلیل اطلاعات، محصولات، خدمات یا پرداختها از طریق خطوط تلفن ، شبکه های کامپیوتری یا هر ابزار الکترونیکی دیگر می باشد(حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
از دیدگاه بازرگانی: فراهم کردن قابلیت خرید و فروش کالاها و خدمات و اطلاعات در اینترنت و یا از طریق دیگر خدمات آنلاین می باشد (معمار نژاد، ۸۵).
از دیدگاه فرایند کسب و کار: تجارت الکترونیکی بکارگیری فناوری برای خودکار سازی، تبادلات کسب و کار و جریان کار است (حسینی، عزیزی و میرحسینی، ۸۵).

از دیدگاه خدماتی: ابزاری است که به صورت همزمان باعث کاهش هزینه ، افزایش سرعت و کیفیت انتقال خدمات می شود (معمار نژاد، ۸۵).
از دیدگاه آموزشی : تجارت الکترونیک شرایط لازم برای آموزش الکترونیکی در مدارس، دانشگاهها و دیگر سازمانها از جمله سازمانهای کسب و کاری فراهم می کند(حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
از دیدگاه همکاری: چارچوبی برای توسعه همکاری های داخلی و خارجی و سازمان فراهم می کند (معمار نژاد، ۸۵).
از دیدگاه فناوری اطلاعات: به آندسته از کاربردهای فناوری اطلاعات که به صورت سیستمی برای پشتیبانی و پیشبرد جریان کاری و مبادلات تجاری ایجاد شده است، می گویند(حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
از دیدگاه جامعه: تجارت الکترونیک مکانی را برای افراد جامعه فراهم می نماید تا بتوانند در آن مکان آموزش ببینند، مشارکت کنند و با یکدیگر تعامل داشته باشند (حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
به نقل از صنایعی (۸۷) از دیدگاه کلارک (۱۹۹۷) هر نوع مبادله اطلاعات مربوط به امور تجاری از طریق ابزار الکترونیکی حتی تلفن و فکس را تجارت الکترونیک نامند. تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه اتحادیه اروپا انجام تجارت به صورت الکترونیکی (۱۹۹۸) و هر شکلی از مبادله تجاری که در آن طرفین ذینفع به جای تبادلات فیزیکی یا تماس مستقیم فیزیکی به صورت الکترونیکی تعامل کنند، (۲۰۰۱) می باشد (صنایعی، ۸۷).
تمامی تعاریف فوق حداقل در دو مورد با هم اشتراک دارند: فرایند خرید و فروش و استفاده از نوعی ابزار الکترونیکی. تجارت الکترونیک در ساده ترین تعریف عبارت از یافتن منابع ، انجام ارزیابی، مذاکره کردن، سفارش، تحویل، پرداخت و ارائه خدمات پشتیبانی است که به صورت الکترونیکی انجام می شود. لذا تجارت الکترونیک روشی است که بر اساس آن اطلاعات، محصولات و خدمات از طریق شبکه های ارتباطی کامپیوتری خرید و فروش می شوند (صنایعی، ۸۷).
۲-۲-۳- برتری تجارت الکترونیک به تجارت سنتی
هر فناوری پیشرفته ای باعث ایجاد تهدیدها و فرصتهای جدیدی برای سازمان می شود. تکنولوژی اطلاعات می تواند چهار مزیت عمده ایجاد کند:
ارزان تر ( تولید خروجی های مشابه با هزینه کمتر)
بیش تر ( تولید خروجی های بیشتر با هزینه مشابه)
سریع تر ( تولید خروجی های مشابه با همان هزینه در زمان کمتر)
بهتر ( تولید خروجی های بیشتر با هزینه مشابه و همان زمان)(حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
تجارت الکترونیکبه عنوان یکی از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند فواید زیر را در قیاس با تجارت سنتی به همراه داشته باشد:
در تجارت به شیوه الکترونیکی محدودیت مکانی و زمانی وجود ندارد (صنایعی، ۸۷).
معرفی و تبلیغ محصولات با بهره گرفتن از تجارت الکترونیک به خصوص در اینترنت دچار محدودیتهای موجود در تبلیغات متعارف سنتی نبوده و در هر زمان قابل دسترس است.همچنین می تواند برای هر گروه خاص از مصرف کنندگان تغییر یابد (حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
تجارت الکترونیک، کانالهای معمول فروش را تغییر می دهد. در این نوع تجارت وجود واسطه معنایی ندارد.
فروش الکترونیکی به مقدار بسیار زیادی هرینه های فروش، نیروی انسانی و زمان عرضه محصولات و خدمات را کاهش می دهد. همچنین محصولات می توانند به محض آماده شدن در معرض فروش الکترونیکی قرار گیرند (حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
خدمات پس از فروش به مشتریان می تواند بهبود یابد (حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
ورود به بازارهای جدید و استراتژیک بدون درنظرگرفتن مرزهای فیزیکی معمول میسر است و بدین ترتیب باعث افزایش فروش می شود (صنایعی، ۸۷).
فرصتهای تجاری و شغلی جدید به وجود می آورد (حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
به شناخت رقبای جدید می پردازد (صنایعی، ۸۷).
قدرت تجزیه و تحلیل محصولات با بهره گرفتن از نظرات مشتری برای تولید محصولات جدید و یا تغییر در محصولات قبلی به مقدار قابل توجهی افزایش می یابد (حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
۲-۲-۴-انواع تجارت الکترونیک
امروزه بیشتر فعالیتها مانند شناسایی شرکای تجاری، برقرای ارتباط با خریداران و فروشندگان، معرفی محصولات و خدمات جدید و دستیابی به بازارها و تأمین منابع و کالاها با کمک تجارت الکترونیک با کارایی بیشتر و هزینه کمتری انجام می شوند و در این میان اشاره به این نکته حائز اهمیت است که انجام اینگونه تجارت از روش های متفاوتی امکان پذیر است (صنایعی، ۸۷). بر اساس ماهیت تبادلات می توان تجارت الکترونیک را در قالب زیر دسته بندی نمود:
۱- تجارت بنگاه با بنگاه (B2B)
در این نوع تجارت شرکت کنندگان در فعالیتهای مربوط، بنگاهها هستند. اکثر تبادلات از این نوع می باشد (معمار نژاد، ۸۵).
۲- تجارت بین بنگاه و مشتری (B2C)
بیشترین سهم در انجام تجارت الکترونیک از نوع B2C را خرده فروشی تشکیل می دهد. این نوع تجارت مربوط به معاملات خرده فروشی کالاها و خدمات بین بنگاهها و خریدارن انفرادی بوده و به همین دلیل به e-tailing معروف است.
۳- تجارت بنگاه با اداره (B2A)
این نوع تجارت شامل تمامی مبادلات تجاری – مالی بین شرکتها و سازمانهای دولتی است. تأمین نیازهای دولت توسط شرکتها و پرداخت عوارض و مالیات از جمله این موارد است (صنایعی، ۸۷).
۴- تجارت مشتری با بنگاه (C2B)
در این نوع تجارت توسط اینترنت این امکان به وجود آمده است که مصرف کننده بدون نیاز به فروشنده کالای خود را مستقیما در سطح وسیعی خرید نماید (صنایعی، ۸۷).
۵- تجارت مشتری با مشتری (C2C)
این طبقه بندی شامل معاملاتی است که مشتریان به طور مستقیم با هم انجام می دهند (معمار نژاد، ۸۵). به دلیل ناچیز بودن هزینه های تبلیغات در اینترنت این مدل توسط کاربران اینترنتی با استقبال مواجه شده است (صنایعی، ۸۷).
۶- تجارت همکار با همکار (P2P)
این فناوری در B2B، B2C، C2C قابل استفاده است. این مدل برای تسویه حساب کردن میان شرکت کنندگان در حراج با فروشنده است که معروفترین آن سرویسی به نام Pay pal است (صنایعی، ۸۷). در این فناوری امکان اشتراک و استفاده از فایلهای الکترونیکی در شبکه فراهم شده است. به عنوان مثال افراد می توانند موسیقی، نرم افزار و دیگر محصولات دیجیتالی را مبادله نمایند (حنفی زاده و رضایی، ۸۶).
۷- تجارت بنگاه با دولت (B2G)
این نوع تجارت شامل تمامی مبادلات تجاری – مالی بین شرکتها و سازمانهای دولتی است. تأمین نیازهای دولت توسط شرکتها و پرداخت عوارض و مالیات از جمله این موارد است (صنایعی، ۸۷).