سرمایه گذاری مستمر ضرورتی انکارناپذیر برای طی کردن مسیر توسعه در سطح کلان و در سطح بنگاههای اقتصادی است. توسعه سرمایهگذاری نشانه توسعه فعالیت شرکتها و بنگاههای اقتصادی است. تجربه تاریخی بسیاری از کشورهای توسعه یافته و تازه صنعتی شده گواهی بر این مدعاست که سرمایه گذاری موجب استحکام و افزایش تولید شده و با ارتقاء سطح کیفی و کمی تولید میتوان انتظار داشت که عملکرد شرکت دارای روند صعودی باشد (رهنمای رودپشتی و همکاران، ۱۳۸۵).

۲-۶-۱-۱- استقراض بدهی (وام) و عملکرد مالی شرکتها
سود هر سهم از مهمترین شاخصهایی است که با آن عملکرد مدیریت شرکت را می سنجند. معمولا خبر مربوط به افزایش سود هر سهم شرکت از جمله خبرهای بسیار خوب است. ولی گاهی مدیریت شرکت وسوسه می شود تا با اتخاذ بعضی از روشها (مثلا گرفتن وام) سود هر سهم را بالا ببرد. اگر نرخ بازدهی داراییهای شرکت پس از کسر مالیات، از نرخ بهره پس از کسر مالیات بیشتر باشد، میتوان با گرفتن وام نرخ بازده حقوق صاحبان سهام شرکت را بالا برد. معمولا افزایش نرخ بازده حقوق صاحبان سهام شرکت به معنای افزایش سود هر سهم است. ولی این کار نمیتواند بر ثروت سهامداران بیافزاید. فرض کنید شرکتی با انتشار تعدادی اوراق قرضه و استفاده از وجه آن تعدادی از سهام خود را بازخرید کند. این اقدام باعث تغییر میزان داراییها و سود عملیاتی شرکت نمیشود. اکنون این پرسش مطرح میشود که آیا وضع مالی سهامداران عادی شرکت بهتر خواهد شد(پارساییان، ۱۳۷۳).
افزایش وام باعث میشود که درصد بیشتری از سود عملیاتی شرکت به صاحبان اوراق قرضه برسد و درصد کمتری از این مبلغ نصیب سهامداران شود، ولی کل مبلغی که به این دو گروه تعلق می گیرد تغییر نخواهد کرد. سهامداران از بابت هر ریال پولی که در آن شرکت سرمایه گذاری کرده اند پول بیشتری خواهند گرفت ولی ریسک بیشتری را هم می پذیرند. زیرا شرکت از نظر داراییها و سود عملیاتی، اولویت اول یا حق تقدم را به بستانکاران می دهد. بنابراین سهامداران نسبت به هر ریال پولی که از بابت خرید سهام در آن شرکت سرمایه گذاری کرده اند ریسک بیشتری را می پذیرند. از سوی دیگر خریداران اوراق قرضه در برابر هر ریال پولی که از بابت خرید آن اوراق در شرکت سرمایه گذاری کرده اند بازده کمتری دریافت می کنند، زیرا ریسک کمتری را می پذیرند. بنابراین شرکت با سهامداران و دارندگان اوراق قرضه معامله عادلانه ای انجام داده است.به سهامداران در برابر ریسک بیشتر، بازده بیشتر و به خریداران قرضه در مقابل ریسک کمتر، بازده کمتری می پردازد(پارساییان، ۱۳۷۳).
آن دسته از مدیرانی که می کوشند از راه گرفتن وام میزان سود هر سهم^[۴۲](EPS) را بالا ببرند در واقع می خواهند سهامداران را گول بزنند. شاید بتوانند برای چند روزی برخی از آنها را فریب دهند، ولی واقعیت این است که سهامداران متوجه ریسک بیشتر شرکت می گردند و بعد از مدتی دیگر حاضر نخواهند بود بهای بالایی برای سهام عادی پر ریسک شرکت بپردازند(پارساییان، ۱۳۷۳).
۲-۶-۱-۲- تامین مالی و عملکرد مالی شرکتها
مدیریت مالی، در واقع تصمیمگیری و انتخاب راهکارهای تهیه در خصوص سرمایهگذاری وجوه در داراییها کسب بهترین ترکیب مالی به منظور افزایش ارزش کلی شرکت است. تامین مالی در واحدهای اقتصادی به طرق مختلف و با بهرهگیری از منابع متعدد صورت میگیرد درخصوص انتخاب بهترین گزینه تامین مالی، عوامل متعددی موثر میباشند. یکی از مهمترین این عوامل هزینه یا مخارج تامین مالی است که در ادبیات مالی از آن تحت عنوان هزینه سرمایه^[۴۳] یاد میشود(نصیرپور، ۱۳۷۹، ص۱۲). هزینه سرمایه بهای استفاده از سرمایه پولی و مالی در یک زمان معین میباشد(جلالی، ۱۳۸۵، ۱۲).
لازم به توضیح است که واژه سرمایه در ترکیب هزینه سرمایه مفهومی گستردهتر ازمفهوم سرمایه در حسابداری دارد. و صرفاً در برگیرنده حقوق صاحبان سهام نبوده بلکه کلیه وجوه و مخارج بلندمدت مورد استفاده اعم از اینکه تحت تملک صاحبان واحد اقتصادی میباشد و غیر آن را نیز در بر میگیرد. مفهوم سرمایه از این دیدگاه در برگیرنده دو جزء حقوق صاحبان سهام و بدهیهای بلندمدت میباشد(نصیرپور، ۱۳۷۹، ۱۲).
مفهوم هزینه سرمایه مبتنی براین است که هدف شرکت عبارت است از به حداکثر رساندن ثروت سهامداران است. مفهوم هزینه سرمایه در واقع، بین وظایف تصمیمات تامین مالی در شرکت و تصمیمات سرمایهگذارای ارتباط برقرار میکند(جلالی، ۱۳۸۵، ۱۲).
اصولاً همانگونه که برای یک فرد عادی قابل قبول نیست که پولی را برای سرمایهگذاری قرض کرده در جای دیگر با نرخ کمتری سرمایهگذاری کند. واحد تجاری نیز باید طرحهایی را بپذیرد که بازده آنها لااقل از هزینه تهیه سرمایه برای آن واحد بیشتر باشد. به بیان دیگر هزینه سرمایه حداقل معیار پذیرش یا حداقل نرخ بازده برای سرمایهگذاری جدید میباشد. اگر نرخ بازده سرمایهگذاریهای شرکت از هزینه سرمایه آن بیشتر باشد و این افزایش بدون بالا رفتن درجه ریسک باشد ثروت سهامداران افزایش خواهد یافت(جلالی، ۱۳۸۵، ۱۲).
با توجه به ارتباط هزینه سرمایه و موضوع به حداکثر رساندن ثروت سهامداران، میتوان هزینه سرمایه را به طرق دیگری نیز تعریف کرد؛ هزینه سرمایه نرخ متوسط بازدهی است که موجب ثبات ارزش سهام شرکت در بازار میشود. و اگر شرکت هزینه سرمایه و یا به عبارتی نرخ مورد انتظار سرمایهگذاران را برآورده نسازد، ارزش اوراق بهادار شرکت کاهش خواهد یافت(جلیلزاده، ۱۳۸۹، ۲۳).
۲-۶-۱-۳- سرمایهگذاری در فناوری اطلاعات و عملکرد مالی شرکتها
سرمایه گذاری ابعاد مختلفی دارد و یک بعد آن سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات است. سرمایهگذاری روی فناوری اطلاعات برای بهبود توانایی اصلی و قابلیت‌های شرکت در صنعت مورد فعالیت آنها بسیار مهم است. فناوری اطلاعات یکی از ابزارهای مهم برای گسترش بازاریابی و خدمات جدید برای شرکتها در اقتصاد دیجیتالی کنونی را ایجاد کرده است. یکی از مزایای کسب و کار در دنیای دیجیتال این است که در هر لحظه و مکان خریداران میتوانند از طریق سایت شرکت از محصولات بازدید و سفارش خود را ارسال کنند. در نتیجه میتوان برخی از مسیرهای هزینهبر اداری را حذف کرد (سو چانگ، ۲۰۰۴).
در سطوح جدید تولید، اولویتهای راهبردی بر اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده متمرکز شده است و در این خصوص فناوری اطلاعات میتواند در راستای رقابتپذیر کردن و کاهش بهای تمام شده محصولات مفید باشد. برای مثال مدیریت زنجیره تامین که امروزه در بستر فناوری اطلاعات رخ میدهد بسیاری از هزینه ها را حذف کرده است.(فلوید^[۴۴]، ۱۹۹۹، ۶۲).
۲-۷- استراتژی مدیریت هزینه و عملکرد مالی بلندمدت
مدیریت راهبردی اثربخش، نقش مهمی در موفقیت شرکت یا سازمان دارد. افزایش سطح رقابت در عرصه بین المللی، فناوریهای جدید و تغییر در فرایند کسب و کار موجب شده تا مدیریت هزینه پویایی و اهمیت بیشتری نسبت به قبل پیدا کند. مدیران باید همیشه نگرش رقابتی داشته باشند و برای این منظور وجود استراتژی رقابتی در شرکت ضروری است.
اطلاعات مدیریت هزینه در قیمتگذاری محصولات، تصمیمگیری در خصوص ایجاد تغییر در محصول به منظور دستیابی به سودآوری بیشتر، بروز رسانی تجهیزات تولیدی با توجه به شرایط موجود و تعیین روش های جدید بازاریابی یا کانالهای توزیع محصولات شرکت استفاده میشود (نیکبخت و دیانتی، ۱۳۹۰، ۲۸). بنابراین هدف نظام مدیریت هزینه، کمک به حداکثر رساندن سود و ارزش شرکت در حال و آینده است (رهنمای رودپشتی، ۱۳۸۷، ۵۶).
بطور کلی شرکتها چه کوچک و چه بزرگ از اطلاعات مدیریت هزینه استفاده میکنند. اما میزان اتکای آنها به این اطلاعات بستگی به ماهیت استراتژی رقابتی شرکت دارد. بسیاری از شرکتها رقابت خود را برمبنای ارائه کالا و خدمات با کمترین بهای تمام شده انجام میدهند. در این گونه شرکتها مدیریت هزینه امری حیاتی محسوب میشود. برخی شرکتها رقابت خود را بر مبنای پیشرو بودن در امر تولید و ارائه محصولات برتر و متمایز قرار میدهند. از اینرو در این شرکتها موضوع مهم، حفظ رهبری بازار از طریق توسعه محصولات و بازاریابی بهتر است. نقش مدیریت هزینه، پشتیبانی از استراتژی شرکت از طریق فراهم کردن اطلاعاتی است که بواسطه این اطلاعات بتوان در توسعه محصولات و بازاریابی آنها موفق بود (نیکبخت و دیانتی، ۱۳۹۰، ۲۸).
با توجه به اینکه صنعت نفت و گاز بهعنوان محور توسعه اقتصادی کشورشناخته شده و صنعتی پایه در این راستا محسوب میگردد، دارای منابع هنگفتی از سرمایه های انسانی فیزیکی بوده که بهره برداری و استفاده بهینه از این منابع یکی از اهداف اصلی و رسالت مدیران این صنعت عظیم تلقی میگردد. تمایز محصولات، یکی از راه های موفقیت و تضمین آینده سازمان در عرصه های رقابت میباشد و از آنجاییکه وظیفه اصلی شرکت انتقال گاز صرفاً تحویل گاز از پالایشگاههای گاز و تحویل آن به مشتریان (داخلی و خارجی) میباشد و بدلایل سیاسی و … نمیتواند در مورد تحویل گاز به مشتریان سلیقهای عمل نماید لذا، مدیریت هزینه میتواند راهگشای مسایل رقابتی باشد(پورتر^[۴۵]،۱۹۸۰). بنابراین انتظار میرود استراتژی مدیریت هزینه بر روی عملکرد مالی بلندمدت شرکت انتقال گاز ایران تاثیر بگذارد که این اثرات میتواند به بهبود وضعیت شرکت در ارائه خدمات کمک نماید.
۲-۸- پژوهشهای خارجی
آبر^[۴۶] (۲۰۰۵) در پژوهش خود تحت عنوان تاثیر ساختار سرمایه بر سودآوری به بررسی ارتباط میان معیارهای ساختار سرمایه با سودآوری نمونه ای از شرکت های کشور غنا بین سالهای ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد که بین نسبت بدهی کوتاه مدت به دارایی و سودآوری شرکت ها و همچنین بین نسبت کل بدهی به دارایی و سودآوری، رابطه مثبت وجود دارد. اما بین نسبت بدهی بلندمدت به دارایی و سودآوری شرکتها، رابطه منفی وجود دارد.
گونیی، لی و فیرچایلد^[۴۷] (۲۰۱۰) رابطه میان ساختار سرمایه و رقابت بازار محصول، یعنی ساختار سرمایه بازار، شرکت های بورسی کشور چین را بررسی می کنند. آن ها با الهام از کار پاندی (۲۰۰۴) و با بهره گرفتن از مدل پانل غیرمتوازن و به کارگیری متغیرهای کنترلی سودآوری، اندازه، ارزش توثیق داراییها، رشد، ثبات داراییها، سپرهای مالیاتی غیربدهی، قابلیت ایجاد منابع داخلی و نسبت جاری، به تحلیل رابطه میان ساختار سرمایه و ساختار بازار به صورت ایستا و پویا اقدام می کنند آن ها استدلال کردندکه کاربرد مدلهای رگرسیونی پویا، نظیر سیستم گشتاوری تعمیم یافته از کارایی بیشتری برخوردار است. یافته های پژوهش آنها حکایت از وجود رابطه سهمیوار میان ساختار سرمایه و ساختار بازار دارد.
اکسو^[۴۸] (۲۰۰۳) پژوهشی به منظور سنجش اثر اندازه، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار واطلاعات گذشته بر عملکرد مالی انجام داد. پژوهش مذکور در بورس اوراق بهادار ترکیه انجام گرفت. نمونهی مورد بررسی شامل ۸۶ شرکت بود که در خلال دورهی چهارده ماهه قبل از انتشار اطلاعات از سوی بورس بازده مازاد داشته بودند. نتایج بهدست آمده از پژوهش نشان داد که صورتهای مالی منتشره توسط شرکتها، محتوای اطلاعاتی دارند. تحلیل بیشتر بازده های حاصله نشان داد که بازده مازاد صرفاً تحت تأثیر قیمت گذاری اشتباه و یا ریسک بالا ایجاد نمیشود بلکه، اندازهی شرکت نیز میتواند عامل تعیین کنندهای در این رابطه باشد.
کی^[۴۹] (۲۰۱۰)، در پژوهشی با عنوان تاثیرگذاری هزینهیابی بر مبنای هدف برای ارزشگذاری تصمیمات مرتبط تولیدی پرداخت؛ نتایج پژوهش او نشان داد که ۸۰ تا ۸۵ درصد هزینه چرخه عمر یک محصول در طی توسعه آن مشخص میشود، بنابراین، هزینهیابی هدف بیشترین تلاشش را بر روی توسعه محصول متمرکز میکند، زیرا این مرحله بالاترین پتانسیل را برای مدیریت هزینه یک محصول داراست.
زنگین و آدا^[۵۰] (۲۰۱۰)، در پژوهش خود که به منظور تعیین نقش هزینهیابی هدف در مدیریت هزینه و همچنین برآورده کردن نیازهای مشتری، انجام دادند؛ ازتلفیق دو ابزار مدیریت عملیات QFD^[51]) و (VE^[52] وتکنیک هزینهیابی هدف استفاده نمودند .نتایج پژوهش آنها در شرکت تولیدی کوچکی که در زمینه تولید سیستمهای تست فشار فعالیت میکند، نشان داد که QFD-TC^[53] تکنیک مناسبی در مدیریت هزینه های فرایند تولید است و تلفیق این سه تکنیک، یعنی QFD ، مهندسی ارزش و هزینه یابی هدف شرکت را در دستیابی به مزیت رقابتی یاری خواهد کرد.
۲-۹- پژوهشهای داخلی
شیرازیان (۱۳۸۴)، به بررسی ارتباط میان عملکرد شرکتهای سرمایه گذاری و میزان نقد شوندگی سهام آنها پرداخت. بر اساس تحلیلهای انجام شده مشخص شد که میانگین عملکرد شرکتهای سرمایهگذاری کوچک بر اساس سه شاخص؛ ترینر، شارپ و جنسن با میانگین عملکرد شرکتهای سرمایهگذاری بزرگ بر اساس سه شاخص مذکور برابر میباشد. این بدین معنی است که اندازهی شرکت تأثیری در عملکرد سهام آن ندارد. هم چنین پژوهش نشان داد که میانگین عملکرد شرکتهای سرمایهگذاری با نقد شوندگی بالا با میانگین عملکرد شرکتهای سرمایه گذاری با نقدشوندگی پایین بر اساس سه شاخص فوق برابر است. لذا اینگونه نتیجهگیری شد که میزان نقد شوندگی شرکتهای سرمایهگذاری نیز تأثیری بر عملکرد آنها ندارد.
بابایی و همکاران (۱۳۸۷)، در مطالعه ای به بررسی تاثیر ساختار مالکیت بر عملکرد پرداخته اند. یافته های پژوهش ناشی داد که رابطه معنی دار و منفی بین مالکیت نهادی و عملکرد شرکت هست. در پژوهشی دیگر ساختار مالکیت از دو دیدگاه، تعداد سهامداران عمده و نوع مالکیت آنها بر عملکرد شرکت ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آنان موید این است که ترکیبی از دو بخش خصوصی و دولتی در ترکیب مالکیت شرکت در افزایش سودآوری شرکت موثر است.
گودرزی و رمضانپور (۱۳۸۹)، در پژوهشی با بررسی نقش مدیریت راهبردی هزینه در رضایت مشتری در شرکت ایران خودرو پرداختند؛ در ابتدا به بیان رویکرد نوین مدیریت هزینه، یعنی مدیریت راهبردی هزینه و سپس به بررسی نقش مدیریت راهبردی هزینه و فنون آن در رضایت مشتری (در شرکت ایران خودرو) پرداختند. نتایج تجزیه وتحلیل داده های گردآوری پژوهش فوق الذکر حاکی از آن است که برخلاف انتظار، قیمت خودرو (هزینه های خودرو) پس از اجرای طرح، از دیدگاه مشتری تغییر معناداری نشان نمیدهد و علاوه بر آن، در عامل ارزش مشتری نیز کاهش معناداری مشاهده میشود.
رهنمای رودپشتی و غلامی جمکرانی (۱۳۹۰)، در پژوهشی به بررسی مدیریت هزینه بین سازمانی؛ مفاهیم، رویه ها و الزامات پرداختند. هزینهیابی هدف بین سازمانی، هزینهیابی کایزن بین سازمانی، حسابداری آشکار و اشتراکگذاری اطلاعات از جمله رویه های مدیریت هزینه بین سازمانی^[۵۴] میباشند مدیریت هزینه داخلی^[۵۵]، ظرفیت جذب و یکپارچگی الکترونیکی سه قابلیت ضروری جهت کاربست مدیریت هزینه بین سازمانی میباشند. نتایج مطالعه نشان داد مدیریت هزینه بین سازمانی میتواند موجبات بهبود عملکرد کلی هر شرکت در زنجیره ارزش را فراهم آورد.
رضاییدولت آبادی و همکاران (۱۳۹۱)، پژوهش با عنوان مدیریت هزینه از طریق طراحی محصول؛ ارائه مدل تلفیقی از روش های هزینهیابی هدف، QFD^[56] و مهندسی ارزش پرداختند؛ یافته های پژوهش آنها نشان داد تلفیق هزینهیابی هدف، QFD و مهندسی ارزش فن مؤثری در مدیریت هزینه های فرایند تولید میباشد نتایج پژوهش، بیانگرآن است که تلفیق این سه تکنیک باعث خواهد شد تا شرکت از نظر هزینه به یک مزیت رقابتی دست یابد.
۲-۱۰- نتیجهگیری و ارائه مدل مفهومی پژوهش
متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده میشود. به عبارت دیگر، متغیر به ویژگیهایی گفته میشود که میتوان آنها را مشاهده یا اندازه گیری کرد و دو یا چند ارزش یا عدد را جایگزین آنها نمود. عدد یا ارزش نسبت داده شده به متغیر، نشان دهنده تغییر از یک فرد به فرد دیگر یا از یک حالت به حالت دیگر است(دلاور، ۱۳۸۸، ۵۸). در این پژوهش، با توجه به مبانی نظری پژوهش و همچنین پیشینه پژوهش مرتبط با موضوع که قسمتهای قبل تشریح گردید؛ استراتژی مدیریت هزینه (با توجه به متغیرهای ذکر شده) بهعنوان متغیر مستقل و عملکرد مالی بلندمدت (با توجه به متغیرهای ذکر شده) تحت عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدهاند؛ متغیرهای مستقل و وابسته از صورتهای مالی و یادداشتهای همراه شرکت انتقال گاز ایران قابل استخراج میباشد. شماتیک نحوه بررسی تاثیر متغیرهای مستقل و وابسته در زیر ارائه شده است.
متغیرهای وابسته
متغیرهای مستقل
نسبت فروش خالص به مخارج سرمایه ای
بازده سالانه دارایی های شرکت
نسبت فروش خالص به خالص ارزش دفتری دارایی ها
بازده بلند مدت دارایی های شرکت
نسبت تعداد کارکنان به دارایی ها
۲-۱۱- خلاصهی فصل
در فصل حاضر ابتدا مبانی نظری مربوط به استراتژی مدیریت هزینه و بسط دادن ابعاد مختلف آن و همچنین عملکرد مالی شرکت مطرح گردید، سپس ارتباط نظری بین هر کدام از مباحث بالا تبیین شد سپس به گزیدهای از پژوهشهای خارجی و داخلی مرتبط با موضوع اشاره شد در نهایت به نتیجهگیری و ارائه مدل مفهومی پژوهش پرداخته شد.
فصل سوم:
« روش شنـاسی پژوهش»
۳-۱- مقدمه
بی تردید توسعه کمی و کیفی جوامع، همگی مرهون تصمیم سازیها و تصمیم گیریها بر پایه پژوهشهای علمی است پایه هر علمی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی، به روش شناختی مبتنی است که در آن علم بهکار میرود. اصطلاح «روش پژوهش» شامل مجموعهای از قواعد، ابزار و راه های معتبر (قابل اطمینان) و نظام یافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است(خاکی، ۱۳۸۴، ۲۰۱).
پژوهش بدون آشنایی با روش های آن کاری دشوار است. پژوهش خمیرمایه اصلی علم است. پیشرفت و توسعه تنها در سایه پژوهش میسر است. در لغت، پژوهش به معنای پیدا کردن، یافتن و یا جستجوی حقیقت، حقیقت پژوهی و صحت بخشیدن به ادعا میدانند پژوهش در همه علوم از جایگاه ویژهای برخوردار است ولی در مدیریت و بهطور کلی علوم انسانی و موضوعات و مسائلی که با انسان سروکار دارد به دلیل انتزاعی بودن آن از حساسیت بیشتری برخوردار است. در این راستا علم آمار یک ابزار مفیدی است که جهت تفسیر، تبیین و تحلیل نتایج بدست آمده از پژوهشهای علمی مورد استفاده پژوهشگران قرار میگیرد و پژوهشگران نیز برای اجرای طرحهای پژوهشهای خود در حد لزوم به این ابزار مجهز شده و برای برآوردن نیازهای خود از آن بهرهمند میشوند.
روش پژوهش نمونهای است که غفلت از آن ممکن است نتایجی غیر از نتایج واقعی پژوهش به بار آورد. انتخاب روش پژوهش بستگی به هدفها، ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد. بنابراین هنگامی میتوان در مورد روش بررسی و انجام یک پژوهش تصمیم گرفت که ماهیت، موضوع پژوهش، اهداف و نیز وسعت دامنه آن مشخص باشد و بهعبارت دیگر، هدف از انتخاب روش پژوهش آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را آغاز کند تا او را هر چه دقیق تر، آسانتر و سریعتر در دستیابی به پاسخ یا پاسخهایی که برای پرسشهای پژوهش به دنبال آن یاری نماید.(دلاور، ۱۳۸۸).
۳-۲- روش پژوهش
در مباحث علمی، غالباً مفاهیم پژوهش و روش علمی به صورت مترادف بهکار برده می‌شوند. هر چند بین این دو واژه وجوه مشترک معنایی وجود دارد، ولی تفکیک آنها موجب تشخیص اختلاف بین آنها خواهد شد. پژوهش، روندی رسمی‌تر، منظم‌تر و قوی‌تر از روش علمی است. پژوهش مجموعه فعالیت‌های منظمی است که هدف آن کشف حقیقت یا رسیدن از علم اندک به علم بیشتر است. معمولاً پژوهش منجر به نوعی ثبت مراحل و گزارش نتایج و دستاوردها می‌شود. پژوهش در درست‌ترین شکل خود دارای دو شرط است: کنترل دقیق؛ شرطی که مانع تأثیر عوامل نامربوط می‌شود و نمونهگیری صحیح؛ شرطی که یافته‌های پژوهش را قابل تعمیم می‌کند. پژوهش بهطور کلی بر کشف اصول عمومی و کلیت‌ها تأکید دارد و ویژگی‌های کلی مجموعه مورد بررسی را بهدست می‌دهد. پژوهش، جستجوی ماهرانه، منظم و دقیق در پدیده‌ها است (دلاور، ۱۳۷۱، ۴۶-۴۷).
پژوهش علمی را میتوان چنین تعریف کرد، “فرآیندی که به کمک آن میتوان روابط پنهان در پس یک پدیده را که مغشوش بهنظر میرسند، کشف نمود". در روش علمی ابتدا مدلها یا نظریههایی که به نظر میرسد ماهیت پدیده را تبیین میکنند، قبول میشود. سپس نتیجهه ای منطقی از مدل پذیرفته شده استخراج و آنها را با توجه به نتایج یافته های واقعی میسنجند، مدل تعریف میشود و جستجو به منظور یافتن تبیین بهتر برای پدیده ادامه مییابد. ویژگیهای فرایند کسب آگاهی به اندازه انواع زمینه های پژوهش متفاوتند (آذر و مؤمنی، ۱۳۸۱، ۹).
ازجهت هدف: این پژوهش از نوع کاربردی است. این نوع پژوهشها از آن جهت که می تواند مورد استفاده مدیران مالی شرکت گاز، دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و پژوهشگران و طیف وسیعی از استفادهکنندگان قرار گیرد، کاربردی است.