فهرست جدول و شکل ها
شماره جدول یا شکل صفحه
شکل ۱-حوضه آبریز دریاچه ارومیه و استان های ذینفع……………………………………………………………………………………۷
شکل ۲-موقعیت زیرحوضه های دریاچه ارومیه………………………………………………………………………………………………….۷
شکل ۳- لجن درمانی در دریاچه ارومیه…………………………………………………………………………………………………………..۱۲
شکل ۴-شناور بودن بر روی آب دریاچه ارومیه……………………………………………………………………………………………….۱۲
شکل۵- تغییرات تراز آب دریاچه ارومیه در سال های اخیر……………………………………………………………………………۱۴
شکل۶- تغییرات خط ساحلی دریاچه در۴۵ سال گذشته برپایه ی تصاویر ماهواره ای………………………………..۱۵
شکل ۷-آخرین تصویر ماهواره ای از دریاچه (آذرماه ۹۱)………………………………………………………………………………۱۵
شکل ۸-چینش ایستگاه های منتخب در اطراف دریاچه ارومیه……………………………………………………………………..۱۷
شکل ۹- تغییرات متوسط دمایی در مقایسه با میانگین ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۹……………………………………………………۱۷
شکل ۱۰-توزیع و میانگین مجموع بارندگی سالانه در ایستگاه های مورد بررسی…………………………………………۱۸
شکل۱۱-مقایسه روند سدسازی و ارتفاع سطح آب دریاچه…………………………………………………………………………….۲۳
شکل۱۲-نمایی از میانگذر شهید کلانتری دریاچه ارومیه……………………………………………………………………………….۲۵
شکل ۱۳-خطوط جریان حاصل از مدلسازی دریاچه ارومیه تحت سناریوهای ۱ و ۲ در اثر اعمال تبخیر، بارندگی و ورودی ۲۱ رودخانه در اردیبهشت ماه ۱۳۶۶……………………………………………………………………………….۲۶
شکل ۱۴- خطوط جریان حاصل از مدلسازی دریاچه ارومیه تحت سناریوهای ۱ و ۲ در اثر اعمال تبخیر،بارندگی و ورودی ۲۱ رودخانه در مرداد ماه ۱۳۶۶…………………………………………………………………………….۲۷
جدول۱-زیر حوضه های دریاچه ارومیه و خصوصیات آنها ………………………………………………………………………………..۸
جدول ۲- لیست مناطق تحت حفاظت حوضه آبریز دریاچه ارومیه و تالابهای اطراف آن…………………………………۸
جدول ۳-مقادیر خروجی مدل برازش شده تغییرات متوسط دما……………………………………………………………………۱۷
جدول ۴-مقادیر خروجی مدل برازش شده توزیع و میانگین مجموع بارندگی سالانه……………………………………۱۸
جدول ۵-نمونه ی مقادیر خروجی های مرتبط با مدل های برازش شده……………………………………………………….۱۹
جدول ۶- سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه………………………………………………………………………………………۲۱ و ۲۲
جدول ۷- آمار سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه ………………………………………………………………………………………..۲۳
مقدمه:
افزایش نوسانات و کاهش شدید ژرفای آب در دریاچه ارومیه به موازات آن پیشروی شتابناک وسعت شوره زارهای کویری در طول یک دهه ی اخیر به یکی از مهمترین و بحث بر انگیزترین چالش های محیط زیستی کشور تبدیل شده است. چالشی که می تواند پیامدهای ویرانگر و دراز مدت برای تمامی زیستمندان ساکن در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به بار آورد و حتی باز خوردهای نامیمونش ابعاد فرا منطقه ای یابد. در پژوهش پیش رو کوشیده شده است بیشتر مطالعات صورت گرفته در این زمینه را بررسی کرده تا بتواند از منظر مدیریتی حوضه آبریز به یک نتیجه برای عوامل به وجود آورنده این بحران برسد. به همین منظور دلایل کاهش ژرفای آب را به دو عامل اصلی تغییرات اقلیمی و تغییرات ناشی از عوامل انسانی تقسیم بندی کرده و هر کدام به صورت مجزا مطالعه شده است.

مطالعات انجام شده در زمینه «تغییرات اقلیمی» حوضه آبریز دریاچه ارومیه نتایچ مختلفی برای میزان تاثیر گذاری این عامل در کاهش ارتفاع آب نشان می دهد، که در این پژوهش نتایجی مورد استناد قرار گرفتند که سطح بیشتری از حوضه آبریز را مورد بررسی قرار داده و همچنین طول دوره آماری طولانی تری داشته باشند.
با توجه به افزایش جمعیت و افزایش پروژه های عمرانی مربوط به آب در حوضه آبریز دریاچه باید تاثیر این عوامل را نیز مورد بررسی قرار داد که در بخش دوم به این مهم پرداخته شده است.
هدف پژوهش:
هدف پژوهش حاضر بررسی شرایط اقلیمی و شناسایی فعالیت های انسانی موثر بر تشدید خشکی دریاچه ارومیه می باشد.
روش پژوهش:
این پژوهش ازنوع توصیفی- تحلیلی است. نوع داده های مورد استفاده اسنادی مبتنی بر کتب، پایان نامه ها، گزارشات مراکز تحقیقاتی، مقالات علمی معتبر و سایت های اینترنتی می باشد.
۱-معرفی حوضه آبریز دریاچه ارومیه
۱-۱.تاریخچه
دریاچه ارومیه نمادی از آذربایجان است که نام های شیکاسته (در تاریخ مادها)، چیچست (در کتاب اوستا)، خنجست (در کتاب شاهنامه)، ریما (در تاریخ آشوری)، تلا (در دیوان حافظ)، کبودان (در آثار ابوریحان بیرونی)، دریاچه نمک، شور، درخشان و اسپوتا را در تاریخ به خود اختصاص داده است. [۱]
این دریاچه به عنوان «دومین دریاچه شور جهان»، «بزرگترین زیستگاه طبیعی آرتمیا»، «بیستمین دریاچه بزرگ جهان»، «بزرگترین دریاچه داخلی ایران» و «بزرگترین آبگیر آسیای غربی» با مساحت بیش از ۴۸۳۰۰۰ هکتار، در سال ۱۳۴۶ به عنوان منطقه حفاظت شده انتخاب و در سال ۱۳۴۹ به پارک ملی تبدیل شده و بعدها نیز به عنوان یکی از نادرترین ذخیره گاه بیوسفری ایران وجهان در نظر گرفته شد. یونسکو در سال ۱۳۵۴ در برنامه جهانی انسان و زیست کره، ۹ نقطه را برای حفاظت انتخاب نمود که یکی از آنها دریاچه ارومیه می باشد. دریاچه ارومیه به دلیل وسعت زیاد، شرایط خاص اکولوژیکی آن (که در اثر شوری بیش از حد آب به وجود آمده است) و تالاب های اقماری ( آب شیرین) ارزشمند اطراف آن از مهمترین و با ارزش ترین اکوسیستم های ایران است. [۲]
۱-۲.موقعیت جغرافیایی
حوضه آبریز دریاچه ارومیه یکی از شش حوضه آبریز اصلی کشور می باشد که در شمال غربی آن قرار دارد. این حوضه از شمال به حوضه آبریز رودخانه ارس، از شرق به حوضه آبریز رودخاته سفید رود، از غرب به حوضه آبریز زاب و مرز ایران و ترکیه و بلاخره از جنوب به حوضه آبریز رودخانه سیروان محدود می گردد. این حوضه خود به ۱۱ زیر حوضه تقسم می شود. در مرکز، دریاچه ارومیه قرار دارد که پایانه تمامی رودخانه های ۱۱ گانه به این دریاچه تخلیه می شود. دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی کشور است و طول آن از شمال به جنوب حدود ۱۳۵ کیلومتر و عرض آن تا ۸۵ کیلومتر متغیر است.متوسط عمق آن ۶ متر و کف آن نستا مسطح و دارای شیب بسیار کمی به طرف مرکز و شمال می باشد. محل حوضه آبریز دریاچه ارومیه و زیر حوضه های آن درشکل های ۱ و ۲ نشان داده شده است. [۳]

شکل ۱-حوضه آبریز دریاچه ارومیه و استان های ذینفع
۱-۳.زیر حوضه های آبریز(منابع تامین کننده آب دریاچه)
زیر حوضه های دریاچه ارومیه به ۱۱ قسمت تقسیم می شوند که رودخانه های آنها به دریاچه منتهی می شوند
نام های این زیر حوضه ها در زیر آورده شده است و در شکل ۲ موقعیت هرکدام نشان داده شده است. در جدول ۲ نیز شرح مختصری از زیر حوضه های دریاچه ارومیه در سال های اخیر آورده شده است که نشان می دهد با اینکه تعداد رودخانه های بخش جنوبی دریاچه کمتر است اما بخش عمده ای از آب درباچه از قسمت جنوبی دریاچه تامین می شود.
۱-آجی چای ۲-صوفی چای ۳-زرینه رود ۴-سیمینه رود ۵-مهاباد چای ۶-گدارا چای ۷-نازلوچای ۸-شهر چای ۹-زولاچای ۱۰-باراندوز ۱۱- تاسوج

شکل ۲-موقعیت زیرحوضه های دریاچه ارومیه
جدول۱-زیر حوضه های دریاچه ارومیه و خصوصیات آنها [۴]
۱-۴.زیستگاه های تحت حفاظت حوضه دریاچه ارومیه ( دریاچه ارومیه وتالاب های اطراف آن):
مجموع مناطق تحت حفاظت این حوضه در ۶ گروه پارک ملی، مناطق شکار ممنوع، سایت رامسر، مناطق مهم پرندگان، مناطق ملی مهم پرندگان و ذخیره گاه بیوسفر طبقه بندی گردیده اند. جدول شماره ۲ درجه حفاظتی دریاچه ارومیه و جزایر آن وتالابهای اطراف را نشان میدهد