به بيان علّامه اميني، برای نوشتن الغدیر، ۱۰٬۰۰۰ کتاب از بای بسم الله تا تای تمت خوانده‌ و به ۱۰۰٬۰۰۰ کتاب مراجعه شده است. الغدیر به بررسی تفصیلی مسئله ولایت تشیع از جنبه‌های گوناگون تاریخی، تفسیری، روایی و حدیثی، فقهی، ادبی، کلامی و اصولی پرداخته است.

فصل دوم: شاخصه‌هاي مبنايي

2. فصل دوّم: شاخصه‌هاي مبنايي

همان‌گونه‌كه‌ در مقدمه بيان‌گرديد، درنظام‌كلّی پايان‌نامه،‌شاخصه‌هاي ياران مطلوب اميرالمؤمنين(عليه‌السلام)، به دو بخش مبنايي ورفتاري، به شرح زير تقسيم شده‌است. براي رعايت ميزان حجم پايان‌نامه وايجادعمق در مجموعۀ كار، تنها به تحليل شاخصه‌هاي رفتاري، پرداخته مي‌شود و با نام بردن ازشاخصه‌هاي مبنايي وذكر يك نمونه از كلام حضرت دربارۀ آن عنوان، اين دسته از شاخصه‌ها، به عنوان پيش‌فرض براي ياران مطلوب حضرت امير(عليه‌السلام) درنظر گرفته مي‌شود.

2.1. معرفت‌شناسي

برخي از شاخصه‌هاي مبنايي ياران مطلوب اميرمؤمنان علي(عليه‌السلام) كه وجودشان، لازمۀ دريافت مدال مطلوبيت از ديدگاه حضرت مي‌باشد، زيرمجموعۀ مباحث معرفت‌شناسي قرار مي‌گيرد كه عبارتنداز:
ايمان ^[19]
«همانا بهترين چيز كه نزديكي خواهان به خداي سبحان بدان توّسل‏مي‏جويند، ايمان به خدا و پيامبرخداست.»^[20]
اطاعت فرمان الهي^[21]
«و هيچ عبادت چون واجبها را ادا ساختن نيست.»^[22]
تفكر^[23]
«خدا بيامرزد مردي را كه بينديشد و پند گيرد ، و پند گيرد و پذيرد ، كه گويي باندك زمان آنچه از دنيا بود نمانده است ، و آنچه از آخرت است پاينده است ، و هر عمر شمرده به سرآيد ، و هر چه چشمداشتني است، درآيد، و هر چه درآمدني است نزديك است و به زودي رخت گشايد.»^[24]
تمسّک به قرآن^[25]
« (محبوبترين بنده نزد خدا، بنده‏اي است كه) خود را در اختيار كتاب خدا نهاده، و آن را راهبر و پيشواي خود قرار داده. هرجا كه گويد بار گشايد و هر جا كه فرمان دهد فرود آيد.»^[26]
تأسّی به پيامبر^[27]
«و به سيرت پيامبرتان اقتدا كنيد كه برترين سيرت است، و به سنّت او بگرويد كه راهنماترين سنت است.»^[28]
تعقّل^[29]
«از خرد تو را اين بايد كه راه گمراهي‏ات را از راه رستگاريت، نمايد.»^[30]
حكمت^[31]
«حكمت است كه حيات دل مرده است و داروي جان افسرده . چشم كور را بينايي است و گوش كر را موجب شنوايي . سيراب كننده تشنه حقيقت است ، و در آن همه بي‏نيازي و سلامت»^[32]
ساختن نفس(تهذيب نفس)^[33]
«آن كه حساب نفس خود كرد سود برد، و آن كه از آن غافل ماند زيان ديد»^[34]
هدايت^[35]
«شما را نماياندند اگر مي‌ديديد، و راه نمودند اگر مي‏يافتيد، و شنواندند اگر مي‏شنيديد.»^[36]
ذكر^[37]
«آن كه ياد مرگ بسيار كند، از دنيا به اندك خشنود شود.»^[38]
پرهيز از افراط^[39]
«ميانه‏رو باش ، و از زياده روي دست بدار و امروز ، فردا را به خاطر آر و از مال نگاه‏دار چندانكه تو را كارساز است ، و زيادت را پيشاپيش فرست براي روزي كه تو را بدان نياز است . »^[40]
دوري ازجهل^[41]
«بيم موسي نه بر جان بود كه بر مردم نادان بود، مبادا گمراهان به حيلت چيره شوند و بر آنان امير» ^[42]
پرهيز از بدعت^[43]
«و بندگان خدا بدانيد كه مؤمن اين سال چيزي را حلال مي‏شمارد، كه سال نخست حلال دانسته، و اين سال آن را حرام مي‏داند كه سال نخست حرام شمرده، و بدعتي را كه مردم پديد آوردند، چيزي را كه بر شما حرام است حلال نمي‏كند .»^[44]

2.2. اخلاق

دستۀ ديگري از شاخصه‌هاي مبنايي ياران مطلوب اميرمؤمنان علي(عليه‌السلام)، مباحث مربوط به حوزۀ اخلاق مي‌باشد كه عبارتند از:
انفاق(احسان)^[45]
«همانا بهترين چيز كه نزديكي خواهان به خداي سبحان بدان توّسل‏مي‌جويند… صدقه دادن نهاني(است) كه گناه را پاك كند و بر جا نگذارد، و صدقۀ دادن آشكارا كه مرگ بد را باز دارد.» ^[46]
ادب^[47]
«و هيچ ميراث چون ادب نيست.»^[48]
امانت‌داري^[49]
« (خطاب به زياد بن‌أبيه): و همانا من به خدا سوگند مي‏خورم، سوگندي راست. اگر مرا خبر رسد كه تو در فيي‏ء مسلمانان اندك يا بسيار خيانت كرده‏اي ، چنان بر تو سخت گيرم كه اندك مال ماني و در مانده به هزينه عيال، و خوار و پريشان‌حال ، والسلام.»^[50]
حسن‌ظن^[51]
«و اگر توانستيد كه هم از خدا سخت بترسيد و هم بدو گمان نيكو بريد ، اين دو را با هم فراهم آوريد ، كه بنده گمان نيك به پروردگار خود بدان اندازه برد كه از او بترسد ، و نيكو گمان‏تر مردمان به خدا كسي است كه ترس وي از خدا بيشتر باشد.»^[52]
حلم^[53]
«نخستين عوض بردبار از بردباري خود آن بود كه مردم برابر نادان يار او بوند.»^[54]
حياء^[55]
«هر كه پوشش شرم گزيند كس عيب او نبيند.»^[56]
رضا^[57]