فرضیه فرعی ۵: بین ملاحظات فردی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد.

نتایج:

فرضیه اصلی؛ با توجه به ضریب همبستگی پیرسون ۲۹/۰ بین دو متغیر سبک رهبری مبادله ای و رفتار شهروندی سازمانی می‌توان نتیجه گرفت که بین این دو متغیر رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین ضریب همبستگی بین دو متغیر سبک رهبری عدم مداخله گر و رفتار شهروندی سازمانی برابر با ۲۷/۰- است؛ یعنی این که بین دو متغیر رابطه معناداری وجود ندارد.

برای بررسی تأثیر ابعاد چهار گانه رهبری تحول آفرین بر روی رفتار شهروندی سازمانی از تحلیل رگرسیون چند عاملی نیز استفاده شد. ورود متغیرهای مستقل در تحلیل رگرسیون چند عاملی به روش گام به گام بوده است. در نهایت دو متغیر رفتار های آرمانی و ملاحظات فردی معیار ورود را کسب کرده و سه متغیر ویژگی­های آرمانی ، ترغیب ذهنی و انگیزش الهام بخش از معادله رگرسیون خارج شدند.

فصل سوم:

روش

اجرای تحقیق

۳-۱ (مقدمه

روش نمونه گیری در این پژوهش نمونه برداری تصادفی ساده است . پس از تعیین حجم نمونه ، نوع روش تحقیق نیز متناسب با اهداف و موضوع تحقیق انتخاب گردید که روش تحقیق این پژوهش توصیفی – تحلیلی و از نوع کاربردی است . ابزار گرد آوری اطلاعات نیز پرسشنامه بوده که متغیرهای پژوهش را پوشش می‌دهد و دارای روائی محتوا بوده و اعتبار درونی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ به دست آمده است.

۳-۲) روش تحقیق

تحقیق را می توان تلاشی منظم و سازمان یافته برای مسئله ای خاص که به یک راه حل نیاز دارد توصیف کرد و شامل گام هائی است که طراحی و پیگیری می‌شوند تا پاسخ هایی برای مسأله مورد علاقه ما در محیط کاری به دست آید. تحقیق مستلزم یک رشته فعالیت هائی است که به درستی اندیشیده شده اند و به دقت به اجرا در می‌آیند و در نهایت این امکان را برای ما فراهم می‌سازد که بدانیم مشکلات سازمانی را چگونه باید حل کرد یا دست کم به حداقل رسانید.(سکاران، ۱۳۸۵)

روش مورد استفاده در تحقیق حاضر با توجه به ماهیت موضوع و هدف برخورداری از نتایج یافته ها که برای حل مسائل موجود به کار می رود توصیفی – تحلیلی و از نوع کاربردی است که از لحاظ زمانی یک تحقیق عرضی یا مقطعی به حساب می‌آید و چون این مطالعه به دنبال اطلاعاتی درباره دیدگاه ها و نظرات افراد مختلف است، ماهیت تحقیق پیمایشی می‌باشد.

۳-۳) جامعه آماری

جامعه آماری مورد نظر این پژوهش ، مجموعه کارکنان شرکت صنایع چوب و کاغذ ایران – چوکا می‌باشند که تعداد کل پرسنل جامعه آماری در دو بخش اداری و صنعت جمعاً ۳۹۶ نفر بوده و شامل تمامی کارکنان عملیاتی(غیر از مدیران و سرپرستان) اعم از رسمی و قراردادی است.

۳-۴ ) نمونه آماری:

۳-۴ -۱) روش نمونه گیری

نمونه برداری فرایند انتخاب کردن تعداد کافی از میان اعضای جامعه آماری است ، به طوری که با مطالعه گروه نمونه و فهمیدن خصوصیات یا ویژگی های آزمودنی های گروه نمونه قادر خواهیم بود این خصوصیات یا ویژگی ها را به اعضای جامعه آماری تعمیم دهیم.( سکاران ۱۳۸۵) نمونه مورد نظر به طور تصادفی انتخاب شده است و در این انتخاب هر یک از افراد جامعه آماری شانسی برابر برای انتخاب شدن برخوردار هستند. روش نمونه گیری تصادفی ساده است که در آن فهرستی از جامعه آماری تهیه شده و به هر کدام از آن ها یک کد ( شماره ) داده شده و سپس با انتخاب نفر اول ، نفرات بعدی به تناسب انتخاب گردید.

سپس با توجه به شیفت کار بودن کارکنان ، طوری برنامه ریزی گردید که پرسشنامه‌ها در طول ۱۰ روز کاری ، و در زمان شیفت صبح هر کدام از کارکنان به آن ها داده شد تا هم از زمان بهتری استفاده شده و هم اینکه روزهای متفاوت خطاهای حاصل از عوامل محیطی که ممکن است در یک روز اتفاق افتاده باشد را کم می‌کند.

۳-۴-۲ ) حجم نمونه

با توجه به جمعیت جامعه آماری که ۳۹۶ نفر است ، حجم نمونه از طریق جدول مورگان حدود ۱۹۵نفر تعیین گردید.

۳-۵ ) شیوه جمع‌ آوری داده ها

برای جمع‌ آوری داده های مورد نیاز این تحقیق و به منظور اندازه گیری متغیرهای مدل ، از روش پرسشنامه استفاده شده است. پس از اجرای آزمایشی و تعیین میزان اعتبار و اعتماد پرسشنامه تعداد ۲۳۰ عدد پرسشنامه بین کارکنان شرکت صنایع چوب و کاغذ ایران – چوکا توزیع گردید و با توجه به پیگیری های مکرر تعداد ۱۹۷ عدد پرسشنامه قابل بررسی جمع‌ آوری گردید.

پرسشنامه این پژوهش مربوط به مجموعه کارکنان شرکت صنایع چوب و کاغذ ایران – چوکا ، شامل چهار بخش است.

بخش اول شامل ویژگی های جمعیت شناختی ، شامل سطح تحصیلات ( کارشناسی ارشد و بالاتر – کارشناسی – فوق دیپلم – دیپلم و زیر دیپلم) سابقه کار ( ۱تا۳ سال – ۳ تا ۶ سال – ۶ تا ۱۰ سال – ۱۰ تا ۲۰ سال – بالای ۲۰ سال ) جنسیت ( مرد – زن )

سن( زیر ۳۰ سال – ۳۰ تا ۳۵ سال – ۳۵ تا ۴۰ سال – ۴۰ تا ۵۰ سال و بالای ۵۰ سال )

وضعیت تأهل ( مجرد – متأهل )

بخش دوم شامل متغیر رفتار شهروندی سازمانی دنیس ارگان است که شامل ۱۲ سوال که به وسیله مقیاس پنج امتیازی لیکرت ( شامل۱: کاملاً مخالفم، تا ۵: کاملاً موافقم) اندازه گیری شده است.

بخش سوم شامل متغیر عدالت سازمانی نیهوف و مورمن است که شامل ۲۰ گزینه در قالب سه بعد عدالت توزیعی، عدالت رویه ای و عدالت مراوده ای بوده و به وسیله مقیاس پنج امتیازی لیکرت اندازه گیری شده و از افراد خواسته می شود درک خود در خصوص وجود عدالت در محیط کارشان چه از نظر ساختاری
( توزیعی و رویه ای ) و چه از نظر اجتماعی ( مراوده ای ) را بیان کنند.

بخش چهارم شامل متغیر مبادله رهبر- عضو ، ویلیام پفر و جان جونز، بوده که شامل ۱۲ گزینه در خصوص کیفیت روابط و تبادلات بین کارکنان واحد های مختلف شرکت با سرپرستان آن ها می‌باشد ، که به وسیله مقیاس پنج امتیازی لیکرت اندازه گیری می شود که از افراد خواسته می شود وضعیت ارتباط خود با مسئول مستقیم (سرپرست) را بیان کنند.

۳-۶ )روائی و پایایی

۳-۶-۱ ) روائی ( اعتبار)

روایی مورد استفاده در این پژوهش روایی محتوا است. روایی محتوا نشان می‌دهد که ابعاد و عناصر یک مفهوم تا چه حد تحت پوشش دقیق قرار گرفته است.(سکاران ۱۳۸۵) در ابزار اندازه گیری مورد استفاده ( پرسشنامه ) سعی شده است با شرح ساده و روشنی از اهداف پژوهش و همچنین نحوه ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالها و ارتباط سوال ها با متغیر مورد اندازه گیری یعنی ادراک عدالت سازمانی و متغیر رفتار شهروندی سازمانی و متغیر میانجی مبادله رهبر – عضو ، با توجه به روان بودن و توانایی مجموعه عبارات در اندازه گیری متغیرهای مربوط، پاسخگویان به راحتی بتوانند به آن ها پاسخ دهند. برای سنجش روایی پرسشنامه، از نظرات اساتید محترم راهنما و مشاور استفاده شده و پس از بررسی و تأئید نهائی ایشان، پرسشنامه نهائی آماده و توزیع گردید.

۳-۶-۲ ) پایایی ( اعتماد)

برای اندازه گیری پایایی از شاخص ضریب پایایی استفاده می‌کنیم و اندازه آن بین صفر ویک تغییر می‌کند. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک ، معرف پایایی کامل است.(خاکی ۱۳۸۵)

به طور کلی گزارش مالی در قالب صورت‌های مالی شامل صورت‌های مالی اساسی و یادداشتهای پیوست به عنوان جزء لاینفک صورت‌های مالی می‌باشد.

۴ – ۲ . رابطه اطلاعات حسابداری با ‌هدف‌های‌ تهیه آن

این بحث که همه اطلاعات باید با توجه به اهداف آن ها ارزیابی شوند از قدیمی‌ترین مباحث در حسابداری بوده است. پیتون در سال ۱۹۲۲ ‌به این نتیجه رسید که « حسابداری رشته هدفداری است و هر فرض، اصل و یا روش نهایتاً باید ‌بر اساس ‌هدف‌های‌ موردنظر توجیه گردد».^[۵]

انجمن حسابداران آمریکا در بیانیه تئوری حسابداری چنین می نویسد « در تدوین استاندارها معیار جامع، مفید بودن اطلاعات است».

همچنین چمبرز بیان می‌کند. « برای اینکه اطلاعات حسابداری مفید باشد ضرورت استفاده از نوعی مفهوم تئوری قابل آزمون است. تا بتوان ‌بر اساس آن روش های مفید را از روش های غیر مفید متمایز ساخت. علت اصلی به وجود آمدن روش های متفاوت و متضاد ‌در حساب‌داری فعلی، عدم استفاده از مفاهیم و تئوری‌های قابل آزمون است.»

یکی از دلایل اصلی، ناتوانی در آزمون مثمر ثمر بودن اطلاعات حسابداری، تفسیرهای متفاوت از واژه « مفید بودن» است. لیکن تقریبا بدون استثناء ادبیاتی که در این زمینه وجود دارد موضوع مفید بودن را به تسهیل درتصمیم گیری مرتبط ساخته است.

۵ – ۲ . تناوب گزارشگری مالی

تناوب گزارشگری مالی ( افشا مناسب) در حسابداری واژهای فراگیر است و تقرییاً تمامی فرایند گزارشگری مالی را در برمی گیرد. یکی از اصول اولیه حسابداری، اصل افشای کلیه واقعیت‌های با اهمیت و مربوط درباره رویدادها و فعالیت‌های مالی واحدهای انتفاعی به ویژه شرکت‌های سهامی عام است.

هدف از افشای این اطلاعات، کاهش توزیع نادرست اطلاعات مؤثر در تصمیم گیری استفاده کنندگان، در بازار سرمایه است. در صورتی که اطلاعات، نادرست توزیع شود، گروهی دارای اطلاعات بیش تری خواهند بود که این امر باعث به وجود آمدن شرایطی خواهد شد که به تصمیم گیری نادرست گروه دارای اطلاعات کمتر، می‌ انجامد و به عبارت دیگر، منجر به انتخاب نادرست آن ها خواهدشد. انتخاب نادرست، به وضعیتی اطلاق می شود که در بازار، یک شخص یا گروهی از اشخاص، نسبت به سایر اشخاص یا ‌گروه‌های بازار، در مبادلات دارای مزیت اطلاعاتی داشته باشند.

۶ – ۲ . هدف افشاى اطلاعات مالى

هدف از افشا در گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات لازم برای نیل به مقاصد زیر است:

الف – ارزیابی عملکرد واحد انتفاعی

ب – قضاوت ‌در مورد چگونگی استفاده واحد انتفاعی از منابع موجود

ج – پیش‌بینی روند سودآوری واحد انتفاعی در آینده

‌بنابرین‏، اطلاعاتی که از طریق گزارش‌های مالی ارائه می شود باید قابل اعتماد، مربوط، مناسب و کامل باشد. درافشای اطلاعات مالی باید نیازها و خواستهای سرمایه گذاران اصلی، مؤسسات سرمایه گذاری، اعتباردهندگان و تحلیل گران مالی مورد توجه قرار گیرد.

افشا مفهومی نسبی است، اما بعد از این که مشخص شداطلاعات مالی برای چه اشخاصی و با چه هدفی ارائه می شودافشا باید به عنوان یکی از ‌هدف‌های‌ اساسی ارائه صورت‌های مالی مد نظر قرار گیرد مربوط ترین اطلاعات مالی باید به شکل کمی تلخیص و حتی المقدور در متن صورت‌های مالی و سپس در یادداشتهای همراه صورت‌های مذبور ارائه شود. اطلاعات توصیفی تنها باید به شکل خلاصه و مفید در متن صورت‌های مالی آورده شود و توصیف جزئیات باید از طریق یادداشتهای همراه صورت‌های مذبور انجام گیرد.

افشا به عنوان یکی از مفروضات بنیادی دستوری مطرح شده است تا از گمراهی استفاده کنندگان گزارش های مالی جلوگیری کند. واژه افشای اطلاعات در گسترده ترین مفهوم خود به معنی ارائه اطلاعات است. حسابداران می کوشند تا این عبارت را به مفهومی محدودتر به کاربرند و هدف آن ها ارائه اطلاعات مالی درباره شرکت است که از طریق گزارش های مالی ارائه می شود. گاهی مفهوم این عبارت باز هم محدودتر می شود و مقصود اطلاعاتی است که در محتوای صورت‌های مالی گنجانده نمی شود. موضوع افشای اطلاعات در ترازنامه، صورت سودو زیان و صورت جریان وجوه نقد تحت عنوان شناخت و اندازه گیری یا ارزشیابی اقلام قرار دارد. مفهوم افشا به اطلاعات مالی مربوط در متن و همراه با صورت‌های مالی اساسی، شامل روش های بکارگرفته شده در تهیه صورت‌های مالی اشاره دارد. افشای اطلاعات همراه با صورت‌های مالی و یا خارج از متن صورت‌های مالی شامل موارد زیر است :

تهیه و گزارش صورت‌های مالی مکمل نظیر صورت‌های مالی تورمی.

افشای اطلاعاتی که نمی توان آن ها را در متن صورت‌های مالی گزارش کرد از طریق یادداشتهای همراه صورت‌های مالی.

افشای رویدادهای با اهمیت بعد از تاریخ صورت‌های مالی از طریق یادداشتهای همراه.

پیش‌بینی عملیات سال آینده.

تجزیه و تحلیل مدیریت از عملیات در گزارش های سالانه.

۷ – ۲ . سطوح افشا

در بیانیه شماره ۵ سطوح مختلف افشا به شرح ذیل قید شده است:

۱ – ۷ – ۲ . افشای مناسب

مفهوم افشای مناسب مورد استفاده بیشتری قرار می‌گیرد و به معنای ارائه حداقل اطلاعات مورد نیاز استفاده کنندگان به نحوی است که آنان را گمراه نکند.

۲ – ۷ – ۲ . افشای منصفانه

مفهوم افشای منصفانه به معنای دنبال کردن هدفی اخلاقی است که تمامی ‌گروه‌های استفاده کننده را به یک اندازه مورد توجه قرار می‌دهد.

۳ – ۷ – ۲ . افشای کامل

افشای کامل نیز ارائه تمامی اطلاعات مربوط را در بر می‌گیرد

اشکال افشا

علاوه بر اطلاعات کمی که در صورت‌های مالی سنتی ارائه می شود تامین اطلاعات مربوط به قسمتهای متشکله واحدهای انتفاعی، پیش‌بینی های مالی، تاریخچه فعالیت واحد انتفاعی، رویه های حسابداری، تغییرات حسابداری و رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه نیز مورد توجه و تأکید قرار داشته است.

۸ – ۲ . روش های افشا

شکل و ترتیب صورت‌های مالی

اصطلاحات و ارائه مطالب توصیفی اطلاعات داخل پارانتز

یادداشت های همراه صورت‌های مالی

صورتها و جداول مکمل

نکات مندرج در گزارش حسابرسی

گزارش هیات مدیره به مجمع عمومی

۹ – ۲٫ عدم تقارن اطلاعاتی

به طور کلی زمانی که نمایندگان (افراد درون سازمانی)، در یک سوی بازار از اطلاعات بهتر و بهنگام تری (مزیت اطلاعاتی) ‌در مورد شرکت نسبت به سایر گروه ها (افراد برون سازمانی) در سوی دیگر بازار برخوردار باشند به اصطلاح می‌گویند که بازار دارای ویژگی عدم تقارن اطلاعاتی است. وجود اطلاعات نامتقارن در بازار به مسئله گزینش مغایر(معکوس) در معاملات منجر می شود که نهایتاً ناکارآمدی بازار را به همراه خواهد داشت(۲۵). افزایش عدم تقارن اطلاعاتی اثر نامطلوبی بر هزینه سرمایه شرکت خواهد داشت زیرا تامین کنندگان نقدینگی برای حفاظت از خود در برابر ریسک گزینش مغایر، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام را افزایش می‌دهند که این امر باعث کاهش عمق بازار شده و در نتیجه به کاهش نقدینگی می‌ انجامد ‌بنابرین‏ مسئله گزینش مغایر همواره هزینه هایی را به همراه خواهد داشت،

۲-۱۳-مفهوم خود در جریان ارتباط با دیگران ظهور می‌کند

مفهوم خود در جریان ارتباطات پدید می‌آید و یک فرایند چند بعدی است. نوزادان در بدو تولد درک و برداشت روشنی درمورد خویش و ارزش خود ندارند. اما در جریان ارتباط با دیگران خودهایی برای آن ها شکل می‌گیرد که به آن ها می فهماند چه کسی هستند. درست همان‌ طور که بعضی از کشورها از کشورهای دیگر کالا وارد می‌کنند، انسان ها نیز از دیگر انسان ها و فرهنگ اطرافشان افکار و عقایدی را ‌در مورد خویش وارد می‌کنند. وقتی نقطه نظرهای دیگران را وارد کردند در تصورات آن ها ‌در مورد دنیا و خودشان سهیم می‌شوند.انسان از زمان بدو ورود به دنیا با دیگران تعامل برقرار می‌کند و درحین تعاملاتش، با نظردیگران درباره ی خودش آشنا می شود و نقطه نظرهای آن ها را می پذیرد . پس از درونی کردن دیدگاه های برخی افراد خاص و به طور کلی دیگران، درگیر یک رشته گفتگوهای درونی می شود که او را به باد نقطه نظر های دیگران ‌در مورد خودش می اندازد. با همین گفتگوهای درونی یا گفتگو با خودمان است که ارزش های اجتماعی آموخته شده خود و نقطه نظرهایی را که دیگران ‌در مورد ما داشته اند تحکیم و تقویت می‌کنیم ‌به این ترتیب برداشت ما ‌در مورد خودمان بازتاب تصوری است که دیگران ‌در مورد ما داشته اند (وود،به نقل از فیروز بخت،۱۳۸۴).

۲-۱۴-مفهوم خود بر اثر تعامل عوامل زیر حاصل می شود

الف) ارتباط با اعضای خانواده : معمولا اعضای خانواده اولین و مهم ترین عواملی هستند که بر نظر ما راجع به خودمان تأثیر می‌گذارد. چون در سال های نخست عمرمان عمدتاً با اعضای خانواده خویش تعامل داریم. به همین دلیل تعاملات ما با آن ها، اساس و شالوده ی خود پنداره ی ما را می‌سازد. پدر و مادر ها و سایر اعضای خانواده با تعریف ها، نمایش نامه ها، و سبک دلبستگی خویش نظرشان را ‌در مورد هویت و ارزش ما منتقل می‌کند. اعضای خانواده با اظهار نظرهای خویش نظرشان را به طور مستقیم ‌در مورد ابعاد و جنبه‌های مختلف هویت ما بیان می‌کنند. این گونه برچسب های مثبت، عزت نفس کودکان را بالا می‌برند :(تو خیلی باهوش هستی).اما برچسب های منفی به عزت نفس کودکان لطمه می‌زنند: ( تو همیشه دردسر سازی) این گونه پیام ها موجب تخریب احساس ارزشمندی کودکان می شود.

ب)ارتباط با همسالان: دومین شیوه ی تأثیرگذاری ارتباط با همسالان مقایسه ی اجتماعی است که عبارت است از مقایسه ی خودمان با دیگران برای شناخت استعداد ها و توانایی هایمان و مواردی از این قبیل . انسان ها به دوشکل خودشان را در روابط خویش با دیگران می سنجند . ابتدا اینکه ،گاهی خودشان را با دیگران مقایسه می‌کنند تا ببینند آیا شبیه آن ها هستند یا با آن ها فرق دارند . تحقیقات نشان می‌دهند انسان ها معمولا با کسانی که شبیه آن ها هستند رابطه ی آرام تر و بهتری دارند و ‌به این ترتیب جذب کسانی می‌شوند که تصور می‌کنند شبیه آن ها هستند(پتیگرو،۱۹۶۷،وای بک و هایت،۱۹۹۴) .اما همین جریان گاهی باعث می شود از مصاحبت و همنشینی با کسانی که تجارب و عقاید دیگری دارند محروم شوند. وقتی فقط با کسانی که شبیه ما هستند نشست و برخاست می‌کنیم ،دیدگاه های اجتماعی ما که شناخت ما را از دنیا می‌سازند تقلیل می‌یابد . همچنین از مقایسه ی اجتماعی برای سنجش خودمان نسبت به دیگران استفاده می‌کنیم .پس با مقایسه خودمان با دیگران دارای خودانگاره ای می‌شویم که اساس آن را ملاک‌های مختلفی تشکیل می‌دهد که ما خودمان را بر آن اساس اندازه می گیریم .داشتن خود پنداره های واقع بینانه امری عادی و ضروری است اما نباید به معیارهای مقایسه ی نامناسب متوسل شویم .

ج)ارتباط با جامعه: سومین عامل مؤثر بر خود پنداره،تعامل با جامعه در معنای کلی آن است .ما به ‌عنوان عضو یک اجتماع تحت تأثیر ارزش ها ،قضاوت ها و دیدگاه های اجتماع هستیم . دیدگاه های جامعه به دو شکل برای ما آشکار می‌شوند . نخست به دنبال تعامل با دیگران که ارزش های فرهنگی را درونی کرده‌اند و آن ها را به ما منتقل می‌کنند . در جریان گفتگو با این افراد می فهمیم جامعه چه نظری درباره ی جنس ،نژاد و طبقه اجتماعی ما دارد و به چه عناصری در هویت اشخاص ارزش می‌دهد . در جریان تعامل با دیگران نه تنها با نقطه نظرهای خود آنان روبه رو می‌شویم بلکه با نقطه نظرهای رایج در جامعه ما نیز آشنا می‌شویم .پس مفهوم خود در جریان ارتباط ظهور می‌کند . به دنبال تعامل با اعضای خانواده،گروه همسالان و جامعه با ارزش های فرهنگی و خصوصاًً کسانی که در زندگی ما نقش مهمی دارند آشنا می‌شویم و این دیدگاه ها جزئی از هویت ما می‌شوند (وود؛به نقل از فیروزبخت،۱۳۸۴).

مسئله ی عزت نفس و خودپنداره و ابراز وجود از اساسی ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت کودکان و نوجوانان است . برخورداری از اراده و اعتمادبه نفس قوی ،تصمیم گیری و ابتکار،خلاقیت و نو آوری ،سلامت فکر و بهداشت روانی، رابطه مستقیم با میزان و چگونگی عزت نفس و خودپنداری و ابراز وجود، وجود دارد. امروزه در اصلاح و درمان بسیاری از اختلالات شخصیتی و رفتار ی کودکان و نوجوانان نظیر کمرویی و گوشه گیری، لجبازی و پرخاشگری، تنبلی به ‌عنوان اولین یا مهمترین گام به ارزشیابی و پرورش احساس عزت نفس و خود پنداره، تقویت اعتماد به نفس و مهارت‌های ابراز وجود آنان می پردازند. برای اینکه کودکان و نوجوانان بتوانند ازحداکثر ظرفیت ذهنی و توانمندی های بالقوه ی خود بهره مند شوند بایست از نگرش و خودپنداره مثبت نسبت به خود و محیط اطراف و انگیزه غنی برای تلاش برخوردار شوند (عبدی، ۱۳۸۶).

انسان متعالی در تعامل با دیگران هیچ گاه نباید صورتی تحقیر شده ،ذلت بار به خود بگیرد. اعتماد به نفس یا به عبارتی((میزان ارزش و حرمتی که یک فرد برای خود قائل است))،ارتباط زیاد ی با ، خانواده،محیط و زمینه‌های اجتماعی و تحصیل او دارد. پس اگر دانش آموزان ما در محیطی رشد کنند که دائما توسط والدین،معلمان و اطرافیان مورد انتقاد شدید قرار گیرند،آزادی های اساسی آن ها محدود شود، زمینه‌های اعتماد به نفس در آن ها کاهش می‌یابد(جمالی و دیگران،۱۳۸۳).

۲-۱۵-حمایت اجتماعی

۱-۶ پیش فرض های تحقیق

۱-بین خود کنترلی و اعتیاد به اینترنت رابطه منفی وجود دارد.

۲-بین ویژگی های شخصیتی و اعتیاد به اینترنت رابطه منفی وجود دارد.

۱-۷ محدودیت های تحقیق

با توجه ‌به این که از پرسشنامه جهت جمع‌ آوری داده استفاده شده است، محدودیت های ذاتی پرسشنامه همچون نگرش سطحی به رویدادهای واقعی و مقیاسی بودن پاسخ ها، در واقعی بودن نتایج اعمال محدودیت می‌کند (خاکی ۱۳۹۱)

۱-۸ تعریف واژه ها

۱-۸-۱ تعاریف نظری

اعتیاد به اینترنت : تعریف مفهومی، رایج ترین تعریف اعتیاد به اینترنت این است که نوعی وابستگی رفتاری به اینترنت را در فرد ایجاد می‌کند (کاپلان، ۲۰۰۷).

خود کنترلی: خود کنترلی، توانایی کنترل و اداره کردن عواطف و هیجان ها و تکانه های خود و انطباق با محیط، توانایی حفظ آرامش در شرایط بحرانی و استرس زا و توانایی خود انگیزشی درونی است . به عبارتی خود کنترلی، توانایی کنترل عواطف و هیجان ها و رفتارهای صادقانه و درست است (گلمن ، ۲۰۰۱) .

ویژگی های شخصیت : ویژگی های شخصیت در زندگی روزمره، به صفات پایدار در حلال زمان باز می‌گردد که از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییر چندانی نکرده و به ماهیت وجودی فرد اشاره دارد. به طور عام، رفتار ما تحت تاثیر ویژگی ها و توانایی‌های شناختی و هیجانی قرار دارد. برای پیش‌بینی رفتار، باید چنین ویژگیهایی به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرند( حق شناس ۱۳۸۵).

۱-۸-۲ تعاریف عملیاتی

اعتیاد به اینترنت: در این پژوهش اعتیاد به اینترنت عبارت است از نمراتی که هر آزمودنی در پرسشنامه اعتیاد به اینترنت به دست می آورد.

روان رنجور خویی: اساس این بعد بر تجربه هیجانات نامطلوب است که شامل موارد زیر می‌باشد: « عصبیت، ناراحتی، دستپاچگی، باورهای نامعقول و غیر واقع بینانه، کنترل بسیار کم تکانه ها در مقابل نیازها، نا ایمنی شخصی، مستعد تنیدگی، اضطراب، افسردگی، خصومت و آسیب پذیری».

برون گرایی: این بعد، عواملی همچون « جسارت، اعتماد به نفس بالا، پر انرژی بودن، پر تحرک بودن، اجتماع ناپذیری، حراف بودن، برانگیختگی، جمع گرایی، تعهد بالا، سلطه جویی، هیجانات مثبت، دوستان صمیمی و خوشبینی» را می سنجد.

گشودگی نسبت به تجربه: این عامل میزان کنجکاوی، استقلال رأی‌، وسعت علاقه، خردورزی ( جنبه‌های فلسفی و عقلانی)، خلاقیت، گشودگی، منطق مداری، عدم تأکید بر آداب و رسوم را می سنجد و افرادی که در این بعد نمره بالا می آورند به احتمال زیاد زمینه موفقیت در جنبه هایی از زندگی فردی و اجتماعی را دارا هستند.

سازش پذیری: نشانگر نوع دوستی، فداکاری، همکاری، همدلی، تفاهم، مهربانی و خوش رویی، انعطاف پذیری، سازگاری، خوش طینتی و خوش بینی است. افراد با نمره بالا در این ملاک علاوه بر داشتن ویژگی های فوق در فعالیت های گروهی نیز موفقیت بالایی دارند.

فصل دوم:ادبیات تحقیق(مبانی نظری و پیشینه موضوع تحقیق)

بخش اول: اعتیاد به اینترنت

۲-۱ مقدمه

اعتیاد به اینترنت در حال حاضر در تمام جوامع به صورت یک معضل اساسی در آمده است و شناسایی علل و پیامدها و عوارض آن توسط محققان مورد پژوهش قرار می‌گیرد ( حسن زاده، ۱۳۸۸) و شدت این نفوذ تا حدی است که باعث ایجاد نگرانی جهانی تحت عنوان اعتیاد به اینترنت شده است. اینترنت که ابتدا با هدف بهبود سبک زندگی انسان به وجود آمد در حال حاضر مانند شمشیری دو لبه عمل نموده و به دلیل تأخیر ایجاد شده بین این فناوری و فرهنگ استفاده از آن موجب پیامدهای منفی برروی سبک زندگی انسان شده است. بی شک رشد روز افزون اینترنت فواید و اهمیت غیر قابل انکاری دارد چنان که در دوران حاضر نقش محوری اینترنت چندان اساسی است که بدون به کار گیری آن امکان برنامه ریزی، توسعه و بهره وری در زمینه‌های فرهنگی ، اجتماعی، اقتصادی و علمی در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود. در عین حال ، نباید از پیامدهای ناگوار و مخرب آن به ویژه در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی غافل ماند. اینترنت با همه فواید از آسیب ها و کاستی هایی هم برخوردار است، ‌بنابرین‏ لزوم توجه ‌به این مهم شامل توجه است ( دیوس، ۲۰۰۱).

در حال حاضر، تعداد کاربران ایرانی به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فناوری اطلاعات و ارتباطات بالغ بر ۳۶ میلیون نفر است که ۴۷ درصد از کاربران اینترنت در کل خاورمیانه را تشکیل می‌دهند ( لشکر آرا، تقوی شهری، ماهری و صادقی، ۱۳۹۱). در ایران هر چند مقالاتی در نشریات مختلف در این زمینه به چاپ رسیده و صرفاً به معرفی اعتیاد به اینترنت پرداخته شده است ولی با در نشر گرفتن این موضوع که اعتیاد به اینترنت در ایران روز به روز در حال افزایش است و به خصوص نوجوانان و جوانان از اولین قربانیان هستند ضروری می کند اعتیاد به اینترنت از ابعاد و زوایای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

۲-۲ تعریف اعتیاد به اینترنت

اعتیاد به طور اعم به معنای بروز شرایطی است که در آن افراد به صورت جسمی و روانی به یک نوع ماده خاص به ویژه مواد مخدر وابستگی پیدا می‌کنند. بسیاری از پژوهشگران مفهوم اعتیاد را برای توجیه انواع خاصی از رفتارهای مشکوک نیز به کار می‌برند زیرا نشانه ها و یافته های اعتیاد در این حالت نیز دیده می شود. انواع غیر ماده ای اعتیاد نیز به عنوان اعتیادهای رفتاری طبقه بندی می‌شوند که اعتیاد به اینترنت نیز جزو اعتیاد رفتاری محسوب می شود (حسن زاده، ۱۳۸۸). این اختلال با عناوین مختلفی از قبیل، وابستگی رفتاری به اینترنت، استفاده مرضی از اینترنت، استفاده مشکل زا از اینترنت، استفاده بیش از حد از اینترنت، سوء استفاده از اینترنت و اختلال اعتیاد به اینترنت معرفی شده است ( امیدوار و صارمی، ۱۳۸۹). گلدبرگ از دانشگاه کلمبیا نخستین بار اختلال اعتیاد به اینترنت را در جولای ۱۹۹۵ مطرح کرد و این اختلال را نوعی اختلال رفتاری قلمداد کرد که به عنوان مکانیسم مواجهه مورد استفاده قرار می‌گیرد و از معیارهای وابستگی به مواد DSM-lv گرفته شده است ( شایق، آزاد و بهرامی، ۱۳۸۹). از سوی دیگر، یانگ معتقد است که واژه معتاد برای کاربران معتاد به اینترنت هم کاربرد دارد زیرا نشانه های اعتیاد به اینترنت همان ویژگی هایی را دارد که در اعتیاد به مواد از جمله الکل و سیگار دیده می شود ( در گاهی و رضوی، ۱۳۸۶).

انجمن روان پزشکی آمریکا اعتیاد به اینترنت را یک الگوی استفاده از اینترنت تعریف می‌کند که موجب اختلال عملکردی شده و با حالات ناخوشایند درونی در طول یک دوره دو ماهه همراه هست ( شایق و همکاران، ۱۳۸۸). اعتیاد به اینترنت با استفاده بیش از حد از دیگر آسیب های فردی و تا حدودی اجتماعی اینترنت است که گاهی از این بیماری تحت عنوان اعتیاد مجاری نیز نام برده می شود. اختلال اعتیاد به اینترنت یک پدیده بین رشته ای است و علوم مختلف پزشکی، رایانه ای، جامعه شناسی، حقوق، اخلاق و روانشناسی هر یک از زوایای مختلف این پدیده را مورد بررسی قرار داده‌اند ( گریفتز، ۲۰۰۳).

الف- دسترسی به داده‎های مذکور یا تحصیل آن ها یا شنود محتوای سری در حال انتقال، به حبس از یک تا سه سال یا جزای نقدی از ۲۰ تا ۶۰ میلیون ریال یا هر دو .

ب – در دسترس قرار دادن داده‎های مذکور برای اشخاص فاقد صلاحیت، به حبس از دو تا ده سال.
ج – افشا یا در دسترس قرار دادن داده‎های مذکور برای دولت، سازمان، شرکت یا گروه بیگانه یا عاملان آن ها، به حبس از پنج تا پانزده سال.

تبصره ۱ـ داده‎های سری داده‎هایی است که افشای آن ها به امنیت کشور یا منافع ملی لطمه می‎زند… البته بر خلاف ماده ۵۰۵، ماده اخیر با رویکردی سخت، ذکری از قصد بر هم زدن امنیت کشور به میان نیاورده است.

بند دوم: شروع به ارتکاب جرایم رایانه‌ای مخل امنیت کشور

مطابق با ماده ۴ قانون جرایم رایانه‌ای، صرف نقض تدابیر امنیتی سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، برای دسترسی به داده های سری، مستوجب حبس از شش ماه تا دو سال و یا جزای نقدی از ده میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو است.

این جرم در حقیقت مرحله قبل از عمل مجرمانه قبلی است که شرح آن گذشت. توضیح آن‌که با توجه به حفاظت‌هایی که اصولا از داده های سری موضوع ماده به عمل می‌آید، اساسا برای دسترسی به داده های مذکور، می‌بایست تدابیر امنیتی سامانه‌ها نقض شود و مقنن با توجه به حساسیت بالای این داده ها و صدمات جبران ناپذیر افشا و دسترسی به آن‌ ها، صرف اقدام به دسترسی به داده های سری که با عمل نقض تدابیر حفاظتی نمایان می‌شود، توسط قانون‌گذار ممنوع اعلام شده است.

باید توجه داشت که اگر تدابیر امنیتی در نظر گرفته شده، دقیقا مربوط به همان فضای مجازی باشد، ‌به این صورت که مسئولان امر برای دسترسی به محتوای داده های سری مبادرت به ایجاد رمز عبور و نظایر آن کرده باشند، نقض چنین تدابیری از نظر اصول جزایی همان شروع به ارتکاب جرم دسترسی غیر مجاز به داده های سری موضوع ماده ۳ است. زیرا ماهیت عمل یاد شده، غیر از طبیعت عملیات مربوط به دسترسی غیر مجاز نیست و اعمال مذکور به هم پیوسته است. اما اگر تدابیر امنیتی به نحو موانع فیزیکی و در عالم غیر مجازی (نظیر نصب قفل برای درهای منتهی به رایانه دارای محتوای سری مربوط به اطلاعات امنیتی کشور) پیش‌بینی شده باشد، ماهیتاً شروع به جرم دسترسی غیرمجاز به داده های سری نخواهد بود. زیرا ماهیتا عمل نقض مذبور با عمل دسترسی به محتوای سری که به وسیله کار کردن با رایانه محقق می‌شود، متمایز است و جرمی مستقل تلقی خواهد شد. ^[۱۱۱]

بند سوم: تقصیر مأموران دولتی در حوزه رایانه‌ای

جرم خطای مأموران دولتی در امر حفاظت اطلاعات در ماده ۵۰۶ قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است. ماده مذبور بیان ‌کرده‌است «چنانچه مأموران دولتی که مسئول امور حفاظتی و اطلاعاتی طبقه‌بندی شده می‌باشند و به آن‌ ها آموزش لازم داده شده است در اثر‌بی‌مبالاتی و عدم رعایت اصول حفاظتی توسط دشمنان تخلیه اطلاعاتی شوند به یک تا شش ماه حبس محکوم می‌شوند».

با اقتباس از ماده ۵۰۶ قانون مجازات اسلامی، ماده ۵ قانون جرایم رایانه‌ای، به توصیف عمل مجرمانه مذبور در فضای رایانه‌ای و سایبری پرداخته است. بر این مبنا ماده مربوطه پیش‌بینی کرده که چنان‌چه مأموران دولتی که مسئول حفظ داده‎های سری مقرر در این قانون یا سیستم‌های مربوط هستند و به آن ها آموزش لازم داده شده است یا داده ها یا سیستم‌های مذکور در اختیار آن ها قرار گرفته است، بر اثر بی‎احتیاطی، بی‎مبالاتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی موجب دسترسی اشخاص فاقد صلاحیت به داده‌آموزش‌ها، حامل‎های داده یا سیستم‎های مذکور شوند، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو و انفصال از خدمت از شش ماه تا دو سال محکوم خواهند شد. با مقایسه دو ماده درمی‌یابیم که اصولاً ارتکاب عمل در فضای مجازی رایانه‌ای باعث تشدید کیفر خواهد بود. شاید این امر حاکی از سهولت ارتکاب جرم در این حیطه و در عین حال اثرات زیان‌بار بیشتر آن باشد.

همین‌طور در ماده ۵، به جای عبارت «توسط دشمنان تخلیه اطلاعاتی شوند»، از عبارت «موجب دسترسی اشخاص فاقد صلاحیت به داده ها، حامل‌های داده یا سامانه‌های مذکور شوند» استفاده شده است. توسعه دایره شمول ماده به صورت حذف واژه «دشمنان» و اضافه کردن عبارت «اشخاص فاقد صلاحیت»، درست به نظر می‌رسد. همچنین عدم ذکر عبارت «تخلیه اطلاعاتی» به جا بوده است. زیرا در عمل «موجب دسترسی افراد فاقد صلاحیت»، تقصیر مأموران دولتی بهتر نمودپیدا می‌کند. ^[۱۱۲]

گفتار دوم: جرم جاسوسی

جاسوسی رایانه ای به رغم مشابهت های فراوان آن با جاسوسی سنتی مرسوم، دارای تفاوت هایی نیز می‌باشد. پیش از ورود به بجث یادآوری می شود که جاسوسی مرسوم و سنتی نیز- چناچه خواهد آمد- قابلیت ارتکاب از طریق رایانه را دارا است، لکن محدوده آن ضیق تر از آن چیزی است که با عنوان جاسوسی رایانه ای شناخته شود.

بند اول: جاسوسی سنتی

جاسوسی در صورتی که علیه مصالح کشور اسلامی باشد، مطابق برخی روایات و نیز فتاوی فقها عملی حرام و موجب تعزیر است، لیکن جاسوسی به نحو مطلق حرمتی نداشته، بلکه مطابق برخی از اخبار، گماردن جاسوس برای بررسی اوضاع دشمن یا گزارش دادن احوال گماشتگان امری لازم و مناسب تلقی شده است. در قانون مجازات اسلامی و دیگر قوانین کیفری، بدون آنکه تعریفی از جاسوسی ارائه دهد به بیان مصادیق این جرم و مجازات آن پرداخته است . با این حال برخی از حقوق دانان به تعریف این جرم همت گماشته اند. مطابق یکی از تعاریف جاسوس به شخصی گفته می شود که تحت عناوین غیر واقعی و مخفیانه به نفع خصم درصدد تحصیل اطلاعات یا اشیایی باشد. ^[۱۱۳]

با توجه به لفظ سیاسی، می توان گفت لغت «سیاسی» معنا و مفهوم روشن و صریحی ندارد و مسائل سیاسی با مسائل اجتماعی آمیخته اند. به همین دلیل ممکن است جرم سیاسی خاص در خارج یافت نشود و جرم سیاسی همواره به صورت ترکیب با دیگر جرایم قابل تحقیق است. در عین حال تعاریف زیادی از جرم سیاسی ارائه شده است که به پاره ای از آن ها اشاره می‌کنیم. در یک تعریف کلی، جرم سیاسی عبارت است از:

تجاوز بر ضد نظامات سیاسی دولت،خواه تجاوز به امنیت خارجی یا داخلی آن باشد… . همچنین می توان گفت:

جرم سیاسی به هر عمل مجرمانه ای اطلاق می شود که انگیزه ارتکاب آن سرنگونی نظام سیاسی و اجتماعی و اختلال در مدیریت سیاسی و لطمه زدن به زمام داری کشور باشد. این جرم ممکن است به تنهایی و یا به همراه جرایم عمومی، اجتماعی و امنیتی ارتکاب شود.

از جمله قوانینی که جرم سیاسی را تعریف کرده ، قانون ۱۹۲۹ آلمان است. طبق ماده ۳ این قانون، جرم سیاسی عبارت است از: هر گونه حمله و تجاوز علیه وجود یا حاکمیت دولت، یا برضد رئیس دولت، یا یکی از اعضای حکومت از آن جهت که عضو حکومت است یا برضد قانون اساسی کشور یا برضد حقوق سیاسی یا انتخاباتی مردم یا برضد حسن روابط با کشورهای خارجی.

قانون ایتالیا جرم سیاسی را اینگونه بیان داشته است:

جرمی است که با مصالح دولت و حقوق سیاسی فرد برخورد دارد.