در این مطالعه از الگوریتم ژنتیک و یک مدل شبکه عصبی جدید برای پیش بینی تراوش از بدنه سد خاکی “دی آ لی” در کشور چین، استفاده شد. برای مدل‌سازی از مجموعه داده­ای شامل ۳۸۱ داده (۳۶۶ داده در سال ۲۰۰۸ برای آموزش و ۱۵ داده در سال ۲۰۰۹ برای آزمون) استفاده شد[۱۲] .(

الگوریتم ژنتیک (GA) به منظور بهینه­سازی ساختار شبکه عصبی به کار گرفته شد. الگوریتم LM در ابتدا به عنوان یک الگوریتم بهینه­ساز متوسط بین روش گوس-نیوتن و الگوریتم کاهش گرادیان طراحی شد و سپس برای آموزش شبکه عصبی استفاده شد. مقادیر تراوش پیش ­بینی شده با بهره گرفتن از مدل GA-LM مطابقت خوبی با داده ­های واقعی داشتند. بنابراین این مدل قادر است به طور دقیقی تراوش از بدنه سد را پیش بینی کند. عملکرد مدل GA-LM با الگوریتم پس انتشار مرسوم (BP) و الگوریتم LM مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج مقایسه نشان داد که مدل GA-LM عملکرد بهتر و قوی­تری نسبت به شبکه ­های عصبی (NNs) مرسوم در برون­یابی و درون­یابی پیش ­بینی­ها دارد.

• • • • 1. 1. مطالعه نورانی و همکاران^[۱۴](۲۰۱۲)

         

         

     

     

در این مطالعه ارتفاع پیزومتریک در هسته سد خاکی ستارخان ایران با بهره گرفتن از شبکه ­های عصبی مصنوعی (ANN) مورد تحلیل قرار گرفت. داده ­های حاصل از پیزومترها و سطح آب بالادست و پایین دست با بهره گرفتن از مدل‌های شبکه عصبی مصنوعی تک و یکپارچه مورد آموزش و آزمون قرار گرفتند[۱۳] .(Nourani et al, 2012)
در شبکه ­های عصبی مصنوعی تک، داده ­های هر پیزومتر جدا مورد بررسی و آموزش قرار گرفتند در حالی که در شبکه ­های عصبی مصنوعی یکپارچه، کل داده ­های پیزومترها در مقاطع مختلف سد با هم مورد آموزش قرار گرفتند. شبکه عصبی مصنوعی تک با جزئیات پرسپترون سه لایه با الگوریتم لاونبرگ-مارکیورد^[۱۵] پس انتشار، داده‌ها را مورد آموزش قرار داد. در حالی که دو الگوریتم مختلف شبکه عصبی مصنوعی با جزئیات پس انتشار^[۱۶] و تابع دایره­ای^[۱۷] برای شبکه یکپارچه بکار گرفته شدند. تعداد نرون­های پنهان برای شبکه تک ۵ و ۷ بودند در حالی که برای شبکه یکپارچهِ FFBP تعداد نرون­های پنهان ۶ و برای شبکه یکپارچه RBF شعاع ۰.۵ در نظر گرفته شد.
در مطالعه آن‌ها، نتایج انطباق خوبی را بین مقادیر پیش بینی شده و اندازه ­گیری شده نشان داد. ضریب تعیین (R²) برای شبکه تک ۰.۷۹۸ و برای شبکه ­های FFBP و RBF به ترتیب ۰.۸۷ و ۰.۶۷ بدست آمد. آن‌ها نتیجه گرفتند که نتایج حاصل از شبکه ­های عصبی مصنوعی نسبت به روش­های عددی انجام گرفته در مطالعات گذشته، به واقعیت نزدیک­تر می­باشند.

• • • • 1. 1. مطالعه پورکریمی و همکاران^[۱۸](۲۰۱۳)

         

         

     

     

در این مطالعه روش جدیدی برای تعیین جریان ناشی از نشت از پی و بدنه سد خاکی بر اساس روش­های داده ­کاوی ارائه شد. بعد از انجام مطالعات دقیق بر روی سد خاکی “فیله خاصه” در استان زنجانِ ایران، نفوذ­پذیری خاک سد­ به وسیله­ نرم افزار اجزای محدود به نام SEEP تخمین زده شد. در این مطالعه ابتدا با نرم افزار SEEP مجموعه داده­ای شامل ۹۶ داده از پارامترهای مؤثر تراوش شامل ضریب نفوذپذیری هسته پی و ارتفاع آب پشت سد در بازه مجاز تولید شد و سپس به نسبت ۶۵ به ۳۱ داده برای آموزش و آزمون در مدل­سازی مورد استفاده قرار گرفت. آن‌ها در این مطالعه به دنبال آن بودند که آیا شبکه ­های عصبی مصنوعی ( ANN) که با الگوریتم ژنتیک بهینه­سازی شده ­اند، می­توانند در برآورد تراوش از پی و بدنه سد فیله خاصه استفاده شوند. نتایج نشان داد که شبکه ­های مصنوعی، وسیله­ای برای تشخیص موثر الگوهای موجود در داده و پیش بینی دقیق تراوش از پی و بدنه سد فیله خاصه را فراهم می­ کند. پارامترهای آماری مورد استفاده در این مطالعه عبارت بودند از ضریب تعیین (R²)، جذر میانگین مربعات خطاها (RMSE)، میانگین مربعات خطاها (MSE) و میانگین قدرمطلق خطاها (MAE). مقادیر این پارامترها برای داده ­های آموزش و آزمون طبق جدول زیر می‌باشد. مقادیر این پارامترها برای داده ­های آزمون به ترتیب برابر با ۰.۹۳، ۴۳، ۱۸۷۰ و برای داده ­های آزمون برابر با ۰.۹۲، ۱۷۱۸۴۱ بود[۱۴] .(Poorkarimi et al, 2012)

• • • • 1. 1. مطالعه کمان­به­دست و دلواری^[۱۹](۲۰۱۳)

         

         

     

     

در این مطالعه رفتار سد خاکی مارون که در ۱۹کیلومتری شمال بهامان در رودخانه­ی مارون واقع شده است، مورد بررسی قرار گرفته است. پایداری خاک و پدیده تراوش از سد به وسیله­ نرم افزار انسیس^[۲۰] محاسبه و با نتیجه­ حاصل از نرم افزار GEO-STUDIO مقایسه شده است. آن­ها به دنبال آن بودند که نشان دهند تراوش از بدنه سد و پی سد هر دو بروی پایداری سد موثر هستند. از این رو اگر سطح آب بالادست سریع پایین آید، ممکن است مصالح غوطه‌ور در آب غیرپایدار شوند که این مورد باید در طراحی­ها درنظرگرفته ­شود. برطبق تحلیل­ها مشخص شد که مقدار فشار آب حفره­ای به درجه سفتی مصالح، رطوبت، نفوذپذیری خاک و بارهای وارده و… بستگی دارد. فشار آب حفره ای، مقاومت برشی توده خاک را کاهش می‌دهد. در صورتی که نرخ افت فشار آب حفره ناشی از نشت بیش از مقاومت ذرات خاک باشد، این ذرات به حرکت در خواهند آمد. این باعث خواهد شد پدیده پایپینگ رخ دهد و ذرات ریزتر از بدنه سد شسته شوند. نتایج حاصل از این بررسی نشان می­دهد که مقدار تراوش در نرم افزار ANSYS، ۱۸درصد پایین‌تر از نتایج به دست آمده با نرم افزار GEO-STUDIO می­باشد[۱۵] .(Kamanbedast and Delvari, 2013)
 

1. روش تحقیق

   1. شبکه‌های عصبی مصنوعی^[۲۱]

بنابراین مست کسی است که به واسطه مصرف مسکر قوه شعور یا تمییز اراده خود را به طور تام یا نسبی برای مدت محدود از دست می دهد.

مستی نیز حالتی است که در اثر خوردن شراب و دیگر مسکرات پدید می آید. دهخدا در تالیف ارزشمند خود راجع به مستی چنین گفته است: «غلبه ی سرور بر عقل به مباشرت بعضی اسباب موجبه ی سکر که مانع آید از عمل به عقل، بی آنکه عقل زایل شده باشد.»^[۲] زانکه هستی سخت مستی آورد عقل از سر شرم از دل می برد
این تعریف عرفی مست و مستی بود. تعریف عرفا از مستی نیز چنان تفاوتی با مفهوم عرفی ندارد ولی از نظر موجبات سکر آنها عشق را موجب سکر می دانند.^[۳]
۱-۲- صفات مستی
فردی که تحت تاثیر مسکر قرار می گیرد، تغییر ماهیت می دهد، وضع روحی و اخلاقی او یک دفعه عوض می شود و موجودی دیگر متفاوت از آنچه بود می گردد. نقش مستی تضعیف کردن عمل سلسله اعصاب است که در نتیجه ی آن خویشتن داری که ارادی است و منشاء شرم و حیا و مانع بروز اعمال وقیحانه در انسان است از دست می رود، فلج کردن عالی ترین اعمال توفقی نقش دیگر مستی است که اثر آن این است که انسان را به همان سیرت و منش اولیه و خالی از ملکات و فضایل اکتسابی و بری از دانش و بینش اولیه که سالیان دراز در راه کسب آن مرارت ها کشیده بر می گرداندو موجب می شود شخصیت حقیقی انسان که به وسیله ی شرم و حیا بر روی آن سرپوش گذارده و افسار مهار آن به دست دستگاه عصبی مرکزی سپرده شده است، با ضعیف شدن این فرمانده لجام گسیخته و باطن خود را هم چنان که هست نشان دهد.
بعضی ها بسیار خوشحال و شاداب می شوند و رفتار دوستانه خواند داشت، برخی تندخو و ستیزه جو می گردند، عده ای ترسو و غمگین می شوند و چون ماتم زدگان در غم موهوم سوگواری می کنند، بعضی ها ولخرج و مصرف و عده ای مهمل و مسک می شوند. مستی افکار فرد را تیره می کند و بحرانی را به سراغ او می آورد که عموماً موقتی است و شخص را در افکار آلوده مستغرق می کند به طوری که از گذشته ی خود فاصله گرفته و نگرانی ها و آلام روحی او - به خاطر اینکه قدرت فکر کردن از او سلب شده است - کاهش می یابد و در نتیجه ارتکاب اعمال شنیع و قبیح و ارتکاب جرایم مختلف به سبب ضایع شدن قوه ی درک قباحت تسهیل می شود. بالاخره می توان گفت بروز حالات مستی آن چنان را آن چنان تر می کند و خطرناک ترین عملی را که ممکن است از شخص مست سر بزند، تغییر در حالات طبیعی و خواص طبیعی عامل می باشد که ممکن است با کوچکترین تحریکی او را به سوی جرم و جنایت سوق دهد. پس از رفع بحران خاطرات، آن اعمال را هم به خاطر نمی آورد. اغلب افول خود آگاهی همراه با طلوع ناخود آگاه است که به هذیان های توهمی دامن می زند.^[۴]
۱-۳- عوارض مستی
مستی از جهات مختلف دارای عوارض می باشد که برحسب نوع مسکر متفاوت است. ضمن مباحث راجع به اسباب مستی به عوارض آنها پرداخته خواهد شد.
۱-۴- اسباب مستی
آن چه مصرف آن غالباً ایجاد مستی می کند دو چیز است الکل و مواد مخدر.
۱-۴-۱- الکل
الکل معمولی یا الکل اتیلیک از اقسام الکل است^[۵] مایعی است قابل اشتعال بابوی مشخص شراب و طعم سوزان که از تخمیر قند میوه ها و ملاس چغندر به دست می آید و در همه نوشابه های تخمیری شراب، عرق و امثال آن وجود دارد که آن را الکل سفید یا اتانل می گویند.^[۶]و[۷]
«کسانی که در جامعه ممتاز زندگی می کنند بی گمان شاهد اشتیاق کودکان به
نوشابه های الکلی هستند اما در میان طبقات توده حتی کودکان شیرخوار با لذتی فراوان شراب یا لیکور می نوشند و والدین آنها سرگرم مستی آنها می شوند. بساری از تبه کاران برای من نقل کرده اند که از کودکی بد مستی می کرده اند و همگی به وسیله والدین خود به این ورطه کشیده شده اند^[۸].»
الکل از خطرناک ترین آفت های اجتماعی است و الکلیسم همیشه به صور گوناگون وجود داشته است. اما در سده نوزدهم به عنوان یک آفت عمومی وحشت ناک ظاهر شد و می توان گفت علت آن واکنش تمدن جدید و صنعتی شدن کشورها و به طور کلی ماشینیسم بوده است. زیرا صنعتی شدن تولید الکل موجب شده که تولید به هر اندازه و به هر کیفیت مسیر شود و با قیمت ارزان در دسترس مردم قرار گیرد.
این واقعیت اگر چه مودر قبول است که این تحولات اساس زندگی بشر را متحول کرده، ولی اسارات انسان در چنگال زندگی ماشینی و مشغله ی روز افزون آن تیشه بر ریشه ی معنویات و عواطف انسانی و اخلاقی زده و او را صرفاً برده پول و تجملات نموده است. ماشینیسم آزادی، وارستگی، غرور، کارایی، تعلق اجتماعی و گروهی را که از اساسی ترین نیازهای انسانی است از او ربوده و با احساس بی ارزشی، ناکامی و اضطراب برای پناه بردن به دنیای فراموشی او را به سوی الکلیسم سوق می دهد.
تحریک ملایم موافق طبع آدمی است. هنگامی که خستگی بر اثر کار و کوشش و تحلیل قوای فعاله ی بدن هجوم می آورد میل به تحریک خودنمایی می کند و فرد را به سوی می گساری می کشاند و به همین دلیل سابق بر این در درمان بعضی بیماریها در دوران نقاهت الکل تجویز می شده است. اما امروزه محقق شده که الکل در کار عضلات و سیستم های عصبی و مغزی اثر تحریک کننده موقتی و به دنبال آن اثر فلج کننده دارد.
عامل اجتماعی الکلیسم در دو چیز خلاصه می شود یکی فقر و بی نوایی که غالباً موجب مصرف الکل می شود که ارزان ترین وسیله رهایی از مشکلات و به طور موقت پناه بردن به دنیای فراموشی است و دیگری ثرت زیاد.^[۹] در طبقات صرفه مصرف انواع مختلف شراب به مجامع و میهمانی ها به صورت تثبیت شده در آمده که مجالس و محافل پذیرایی را بدون الکل امری عبث و بیهوده می پندارند.
الکل کامل ترین سم برای سلسله اعصاب می باشد. زهری است بی هوش کننده و خواب آور که می تواند رشته های عروق سطحی را که بدن به کمک آنها تعادل طبیعی خود را حفظ می کند فلج کند و در نتیجه عروق جلدی متسع گردیده و خون از عمق به سطح توجه می یابد و چهره گلگون می شود، کالری اضافی را از بین می برد، چون مصرف اکسیژن را بالا می برد شخص احساس حرارت می کند و فعالیت های دفاعی فرد افزایش می یابد. اما این اثر کاملاً آنی و موقتی خواهد بود و بعد از چند دقیقه ضعف و سستی آشکار می شود و عضلات تعادل طبیعی خود را از دست می دهند و مست تلوتلو می خورد، دیدگانش پر خون و گاه لوچ می شود و این هنگامی است که برای انتقال او به خانه یا بیمارستان باید او را به دوش کشید.
در اروپا و آمریکا تعداد جرایم مربوط به ضرب و جرح در روزهای شنبه و در اطراف شهر روزهای یک شنبه بیش از سایر روزهاست. زیرا مردم در کافه دهکده ها دو رهم جمع می شوند و در اثر افراط در نوشیدن نوشابه های الکلی محیط دوستانه ی آنان به تدریج تبدیل به یک محیط خصمانه می شود و بسا اتفاق می افتد که بین آنها زد و خورد رخ می دهد که منتهی به قتل شود. در این گونه حوادث اغلب لیوان های چینی را مستان بر سر یکدیگر می کوبند و گاهی اوقات با چوب و چماق به جان هم می افتند. عده ای برای احتیاط همراه خود پنجه بکس دارند.
پروفسور پرن می گوید:
«طبق گزارش رسمی وزارت دارایی فرانسه در آن کشور ۵۴ ۴۵۵ مشروب فروشی دایر بوده که برای هر ۸۶ نفر اعم از زن و مرد و خردسال و کهنسال یک مشروب فروشی وجود داشته است. در دهکده ای که بیش از ۵۰۰ سکنه نداشته است ۳۷ باب مشروب فروشی وجود داشته است. در مناطقی که در اثر بمباران جنگ به تلی خاکستر تبدیل شده است، علی رغم تعلیمات مذهبی نخست به ترمیم میکده ها پرداخته اند^[۱۰]»
دکتر هویر می گوید:
«مبالغه نخواهد بود اگر بگوییم اشاعه الکلیسم در میان نظامیان و مردم علت عمده ی شکست فرانسه بود.^[۱۱]»
۱-۴-۱-۱- فرق الکلیسم و مستی ارادی
الکلیسم را نباید با مستی اشتباه گرفت. الکلیسم سبب ضعف تدریجی نژاد و گاهی منجر به جنون می گردد و لی اثر فوری آن زیاد محسوس نیست. یک بیماری شدید و واقعی که معالجه کردن آن به ممارست و بستری کردن بیمار در یک مدت نسبتاً طولانی محتاج است که نتیجه تکرار مصرف مواد الکلی و مستی است. مست اتفاقی که از روی اختیار اراده ی خود را به حالت تعطیل در آورده مریض نیست بلکه مقصر است که با تسلیم به هوای نفس از راه افراط در نوشیدن مشروبات الکلی دچار مستی و بی خودی شده است.
کسی که ان چنان وابستگی به الکل پیدا کرده که دچار امراض روحی و بدنی شده و به علت وابستگی شدید روحی و تمایل به اضافه کردن میزان مصرف و فقدان کنترل قادر به پرهیز و دوری از الکل نمی باشد. این شخص را الکلیک می گویند و علت گرایش به آن را نیز می توان چنین بر شمرد:
فقر و پریشانی و عدم امنیت اقتصادی، مشکلات موقت یا مداوم شخصیتی، فرار لحظه ای از مشکلات، روش فراموشی واقعیت های روزمره، تحریک الهامات هنری و عدم تعادل وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده و ….
به هر حال الکلیسم و مستی با هم رابطه ای مستقیمی دارند و قوانین کیفری حدود مسئوولیت افراد مست و الکلیک را در مورد ارتکاب جرایم یک جا مورد بررسی قرار داده اند.
۱-۴-۱-۲- اندازه می برای مستی
این سئوال ممکن است مطرح شود که چه مقدار الکل لازم است تا شخص دچار بی خودی گردد؟
باید گفت که به طور مطلق نمی توان پاسخ داد. چون در مستی متغیرهایی چون زمینه و مزاج شخص نوشنده، زمان مصرف نوشابه الکلی، نوع نوشابه مصرفی ومقدار آن وجود دارد که نتیجه - که مستی باشد - تابع این متغیرهاست.
بعضی از افراد دیر مست می شوند و مقاومت قابل ملاحظه ای در برابر نوشابه الکلی دارند. می گویند سلطان مسعود غزنوی تنها در یک مجلس چهل پیاله شراب می خورد و بدون این که مست شود دهان خود را آب می کشید و به منبر جهت اقامه ی نماز می رفت. بعضی به عکس بسیار حساس و زود مست هستند.
وضع روحی، توارث، خستگی حاد یا مزمن، وجود بعضی عفونت ها در بدن، گرسنگی، تشنگی، سن، سابقه، اقلیم و نژاد عواملی هستند که در سرعت جذب الکل در خون موثرند.
نوسابه های تقطیری زودتر از نوشابه های تخمیری جذب خون می شوند و در نوشابه های تقطیری نیز بنا به درصد الکل این سرعت متمایز است. مثلاً جین سریع تر از ویسکی جذب خون می شود.
موقع مصرف وضع معدی شخص - شکم خالی الکل را زودتر از شکم پر جذب
می کند - و مدت مصرف - الکلی که در مدت تا حدی طولانی مصرف شده باشد به تدریج دفع می گردد و خطر آن به مراتب کمتر از موردی است که همان مقدار الکل یک جا مصرف شده باشد - در میزان مستی موثرند.
افراد در غلظت های مختلف رفتارهای متفاوتی از خود بروز می دهند. حتی یک فرد در زمان های مختلف اثرات و واکنش های متفاوتی از خود نشان می دهد. به همین خاطر ارائه یک جدول دقیق برای مشخص کردن رفتار افراد در غلظت های خونی خاص ( درجات مستی) غیر ممکن است. مشخص شده افرادی که مقادیر زیادی الکل را به طور عادی مصرف می کنند نسبت به آنهایی که گاهی الکل مصرف می کنند در غلظت های خونی بالاتر هوشیارتر هستند. ۱-۴-۱-۳- عوارض اعتیاد به الکل
الکل در غلظت های بالا روی مراکز عمیق مغز اثر می کند که در این صورت خطر توقف فعالیت های مراکز کنترل کننده قلب، تنفس در ساقه ی مغز و نهایتاً وقوع مرگ را در پی خواهد داشت. اما مصرف الکل هر چه هم کم باشد درجه قدرت فهم، دقت و ادارک را تضعیف می کند. اعتیاد به الکل سلول های مغزی را مخصوصاً در زنان از بین می برد به علت مسمومیت بدن از الکل، این مصرف کنندگان به بیماریهای سرگیجه و سردرد کبدی، قلبی، عروقی، اختلال در غدد تیروییدی، سوء هاضمه، بی اشتهایی، حالت تهوع و … مبتلا و مقاومت آنها در مقابل بیماریها کم و طول عمرشان از افراد عادی کمتر است.
از نظر روانی نیز اعتیاد به نوشیدن مشروبات الکلی منجر به زوال شخصیت، انحطاط اخلاقی می شود و معتاد حالت عصبی داشته و دایماً مضطرب است، اختلال حواس، حافظه، قضاوت و عاطفه از نتایج آن است.
در اثر صرف مشروبات الکلی معتاد به جنون های حاد که شامل مستی بیمار گونه، هدیان توام با لرزش و هذیان حاد الکلی است ونیز به جنون کورساکوف مبتلا می شود که در حال اول مدت کمی دوام دارد؛ با حالت هیجان شروع به بعد به گیی و هذیان منجر می شود و نیز بیمار حالت بی قراری و بی خوابی داشته و یک صدا یا حرکت جزیی ناگهان ممکن است سبب تحریک و هیجان بیمار شود و در حالت دوم نیز بیمار قادر به تشخیص موقعیت زمانی و مکانی نیست. سطح اخلاق کاهش می یابد. حوادث جدید به حوادث قبلی ارتباط داده نمی شود و…
۱-۴-۱-۴- ارتباط مصرف الکل با ارتکاب جرم
الکل بر روی سیستم عصبی اثر مهاری دارد و اثر تحریکی ناشی از الکل به علت کاهش اثرات بازدارنده قشر مغزی است. از یک سو سرمایه روانی و اخلاقی فرد را تغییر می دهد، پر خاش جویی و بی ارادگی در حرکات را توسعه می بخشد و حس اخلاقی را از بین می برد. به این ترتیب تمام انواع حوادث جاده ای در افراد مست بیشتر رخ می دهد، احتمال سقوط از ارتفاع و افتادن جاده و تصادف با اتومبیل ها مطرح است، خوابیدن افراد مست با سیگار روشن سبب بروز آتش سوزی و مسمومیت با گاز Co، سوختگی شدید یا مرگ ناشی از آن می گردد، فلج عضلات در مصرف الکل با غلظت بالا کشنده خواهد بود، ارتکاب قتل، سرقت، غذا خوردن در مهمان خانه بدون پرداخت پول غذا، خیانت در امانت، ترک خانواده به علاوه آدم کشی و اذیت و آزار نسبت به کودکان را موجب می شود و از سوی دیگر سبب هذیان های با تشنج در فرد الکلیک می گردد به قسمی که برای فرار از خطرهایی که طی بحران گمان می برد او را تهدید می کند مرتکب قتل و ضرب و جرح می گردد.
۱-۴-۲- مواد مخدر
در کنار الکل، جذب بعضی مواد ترکیبی یا طبیعی موجب بروز چنان فسادی در شخصیت می شود که استعمال آنها منشا مهمی برای بزه کاری است. نام عمومی این دسته مواد مخدر است.
تخدیر در لغت به معنای مست گردانیدن عضوی، بی حسی و خدارات اندام است و نیز عضو را به نحوی که جوهر روحی را که حامل حس و حرکت است خنک و سرد گردانیدن را تخدیر گویند.
دهخدا در لغت نامه زیر کلمه ی مخدر می نویسد:
«دوایی است که قابلیت تام را برای تاثیر قوه نفسانیه از روح سلب می کند؛ دارویی که سبب بی حسی؛ رخوت و مستی گردد چون هرویین؛ تریاک؛ کوکایین و …؛ در طب برای کاهش درد و بی حسی به کار آید و مصرف مکرر غالب آنها موجب اعتیاد و دوام استعمال آنها موجب بروز نوعی جنون و اختلالات عصبی می گردد.»^[۱۲]
اعتیاد یا وابستگی به یک ماده شیمیایی حالتی است که در اثر مصرف یک ماده شیمیایی به شخص دست می دهد به نحوی که شخص آزادی و اختیار خود رادر قابل مصرف مواد مزبور از دست می دهد و دایماً میل به مصرف آن دارد. اگر اعتیاد شخص نسبت به آن فقط به صورت وابستگی روانی و میل شدید به مصرف باشد، اصطلاحاً وابستگی روانی وجود دارد و اگر در صورت عدم مصرف دچار عوارض جسمانی و روانی گردد، وابستگی جسمانی وجود دارد. عوارض نرسیدن ماده مزبور به شخص به نام علایم قطع دارد و یا سندرم محرومیت شناخته شده و در مورد اعتیادات شدید پدیده ای به نام تحمل وجود دارد که برای حصول حالت یعنی شخص باید به مقدار ماده مصرفی بیافزاید و به حدی می رسد که می تواند مقادیر سمی را تحمل کند. تحمل در معتادان به دلیل کاهش شدید اعمال کبد در متابولیزه کردن مواد مصرفی است.
در ایران باستان در کتاب اوستا از گیاهی به نام هوم نام برده شده که در جنوب ایران کشت می شده و نشاط آور بوده است. البته زردشت مصرف کنندگان این گیاه را نفرین کرده. با این وجود ایرانیان در دوران قدیم معتاد نبوده اند.
در قرن هفدهم کشتی های تجاری انگلیس این متاع مضر را از خاور دور به ایران آوردند و به درباریان اعطا کردند و اکثر آنها را معتاد کردند. به تدریج به علت ازدیاد معتادین و کمبود تریاک، کشت خشخاش در ایران در حوالی یزد آغاز شد و سپس کشت آن در قسمت مرکزی و جنوبی کشور به حدی رسید که در کشت غلات کمبود ایجاد شد. در سال ۹۲۹ شاه طهماسب اول به مبارزه با تریام اقدام و مقادیر زیادی از تریاک های موجود در دربار را از بین برد. بعد از او شاه عباس اول برای معتادین به تریاک مجازات تعیین کرد ولی موثر واقع نشد. به طوری که معتادین در قسمت اعظم ایران به خصوص در کرمان و خراسان وضع رقت باری داشتند.
در زمان سلطنت قاجارها کشیدن تریاک جزو تجملات بوده و خرید و فروش تریاک در انحصار دولت و یکی از منابع درآمد دولت بود.

یکی از الگوریتم­های تکاملی جدید که به دلیل سرعت و دقت بالا، در فرایند خوشه­بندی بسیار مورد استفاده قرار می­گیرد، الگوریتم رقابت استعماری می­باشد. با توجه به سرعت و دقت بالای این الگوریتم در این تحقیق، از ICA به‌منظور خوشه­بندی مسافران استفاده خواهد شد. الگوریتم رقابت استعماری الهام گرفته شده از فرایند اجتمـاعی-سیاسی جهـان واقعی بوده که شرح کامل آن در بخش ‏۲-۴-۲-۲-۲ ارائه گردید. علیرغم سرعت بالای این الگوریتم در دستیابی به بهینه­ترین جواب، ICA دارای نقاط ضعفی نیز بوده که در بخش بعد شرح داده شده است.

نارسایی الگوریتم رقابت استعماری

همان‌گونه که در فصل قبل اشاره شد، ۲ مفهوم اساسی در جستجوهای الگوریتم­های تکاملی وجود دارد؛ جستجو(Exploration) و بهره ­برداری(Exploitation). در الگوریتم رقابت استعماری، این دو مفهوم در فرایند جذب پیاده­سازی می­شوند. یکی از مشکلات موجود در پیاده­سازی سیاست جذب، استفاده از زاویه Ɵ است. اگرچه در تئوری الگوریتم رقابت استعماری، وجود زاویه Ɵ یک نقطه قوت بحساب می ­آید، اما وجود این زاویه در پیاده­سازی، مشکلاتی را بوجود می ­آورد. در شکل۲- ۲۹، به دلیل ۲ بُعدی بودن فضا مفهوم زاویه Ɵ به‌خوبی نشان داده شده است. قاعده کلی آنست که در فضای جستجو n بُعدی(n>2)، نیاز به تعریف n-1 زاویه Ɵ است؛ که پیاده­سازی آن می ­تواند مشکلاتی را بوجود آورد. از سوی دیگر، با توجه به آنکه سیاست جذب با مفهوم بردار سروکار دارد، لذا در پیاده­سازی نیاز به پیاده­سازی مفاهیم هندسه برداری بوده که گاها سخت بوده و می ­تواند باعث کاهش سرعت الگوریتم نیز شود. ازاین‌رو در بخش‏۳-۲-۲-۲-۲ روش جدیدی برای پیاده­سازی سیاست جذب، مستقل از مفهوم بردار و Ɵ ارائه‌شده و در فصل بعد این روش ارزیابی شده است.

توسعه ICA

یکی از مفاهیم اساسی در استعمار، مفهوم “اقبال عمومی^[۱۴۷]” است. این مفهوم اشاره به تمایل افراد جامعه به مستعمره شدن دارد. در طول تاریخ موارد بسیاری وجود دارد که علیرغم قوی­تر بودن کشور مستعمره از کشور استعمارگر، به دلیل افزایش نارضایتی مردم از سیاست­های موجود، کشور قوی­تر مستعمره شده است. به‌عنوان‌مثال، در جنگ ایران و اعراب در زمان امپراطوری ساسانیان، بسیار از مورخان، عدم حمایت مردم از امپراطوری و تمایل آن‌ها به اسلام­گرایی را ازجمله عوامل اصلی شکست امپراطوری ساسانی معرفی کرده ­اند. ازاین‌رو، توجه به تمایل افراد جامعه به مستعمره شدن و نارضایتی آن‌ها از سیاست­های فعلی می ­تواند عاملی مؤثر بر حرکت کشور به سمت استعمارگر و مستعمره شدن آن باشد. از این پس مفهوم اقبال عمومی با I_t نشان داده می­ شود. مفهوم I_t همانند مفهوم سرعت در الگوریتم PSO، ^[۱۴۸]BA و… است. این اقبال عمومی در هر بار تکرار، با توجه به موقعیتی که کشور در آن قرار گرفته است، متفاوت خواهد بود و باید بروزرسانی شود. اگرچه مفهوم “اقبال عمومی” به معنای تمایل افراد جامعه به تغییر نظام موجود و پیروی از یک نظام جدید است، اما این نظام جدید، هر نظامی نمی­تواند باشد. درواقع، مردم با بررسی شرایط استعمارگرها، به سمت آن استعمارگر که می­­تواند شرایط بهتری را برای آن‌ها به ارمغان بیاورد تمایل یافته و حاضر به پشتیبانی از آن هستند. این استعمارگر بهترین استعمارگر(imp_best) موجود بوده و مردم حاضر به حمایت از آن می­باشند. به‌عنوان نتیجه، می­توان “اقبال عمومی” را عامل تأثیرگذار بر مستعمره شدن یک کشور دانست که تحت تأثیر ۲ عامل می­باشد:
میزان نارضایتی از نظام فعلی
میزان تمایل به یک استعمارگر خاص
گاهی اوقات، مردم به حدی از وضعیت فعلی ناراضی بوده که تنها هدفشان رهایی از وضعیت فعلی است و در شرایطی دیگر، مردم چنان مجذوب یک استعمارگر شده که هدفشان چیزی جز پیروی از آن کشور نیست. در این توسعه، برای کنترل این ۲ عامل از ۲ متغیر و استفاده شده است. در ادامه و در رابطه ۳-۲ نحوه بروزرسانی I_t و نحوه تعیین موقعیت جدید کشور در فضای جستجو نشان داده شده است.

در رابطه ۳-۲، و به ترتیب اقبال عمومی و مکان جدید کشور بوده و مکان فعلی کشور می­باشد.

استخراج ارزش جهت بازاریابی

در ۲ مرحله قبل از فاز تعیین ارزش، مدل RFM برای تعیین ارزش مسافران در صنعت حمل­ونقل توسعه داده شد و روشی برای خوشه­بندی مشتریان ارائه گردید. با اجرای این ۲ مرحله، تعدادی خوشه از مسافران تشکیل می­ شود که در هر خوشه مسافرانی با ویژگی­های L، D_c، F و R شبیه به­هم وجود دارند. سوالی که در اینجا مطرح می­ شود آنست که کدام دسته از مشتریان باارزش­تر می­باشد؟
اگرچه مدل RFM قدرت زیادی در تعیین ارزش مشتریان دارد، اما مبنای این مدل بر اساس نگاه به گذشته مشتریان است. مدل RFM بشرطی می ­تواند یک مدل مناسب در تعیین ارزش مشتریان باشد که، رفتار آینده مشتری شبیه رفتار گذشته وی باشد[۱۵۳]. بر همین اساس، به‌منظور تعیین مشتریان باارزش آینده، بایستی آینده آن‌ها نیز تعیین شده و ملاکی برای تصمیم ­گیری قرار گیرد. بدین منظور، از روش زنجیره مارکوف برای پیش ­بینی وضعیت آینده مشتریان استفاده خواهد شد. هدف از استفاده از زنجیره مارکوف، پیش ­بینی متغیرهای فاصله(D_c)، فرکانس(F)، تازگی® و طول مدت زمان(L) آینده مشتریان است. در ادامه نحوه استفاده از زنجیره مارکوف در پیش ­بینی ارزش آینده مشتری شرح داده شده است.

الگوریتم استخراج ارزش

روند کلی در تعیین ارزش آینده مشتری با بهره گرفتن از زنجیره مارکوف بصورت زیر است:
خوشه­بندی داده ­های تراکنشی مسافران و تعیین مراکز خوشه ­ها.
تشکیل ماتریس گذار و قرار دادن مقدار هر یک از مراکز خوشه ­ها به‌عنوان گذارهای موجود در ماتریس­.
تشکیل ماتریس گذار.
صفر کردن تمامی درآیه­های ماتریس.
خوشه­بندی وضعیت جدید مسافران.
به ازای تغییر وضعیت هر مشتری در خوشه­های جدید نسبت به خوشه­های قدیم، یک واحد به مقدار درآیه متناظر در ماتریس اضافه شود.
نرمال کردن ماتریس.
پیش ­بینی متغیرهای LD_cFR آینده برای هر یک از مشتریان.
محاسبه ارزش هر یک از مشتریان به روش RFM وزن­دار.
محاسبه ارزش مورد انتظار^[۱۴۹] هریک از مشتریان با بهره گرفتن از رابطه ۳-۳٫

در رابطه ۳-۳، T دوره زمانی پیش ­بینی آینده مشتری بوده و value نشانگر ارزش LD_cFR وزن­دار می­باشد.
در مرحله ۶ از تعیین ارزش آینده مشتریان، هدف بدست آوردن یک مقدار عددی به‌عنوان ارزش آینده مشتری با بهره گرفتن از روش RFM وزن­دار است. در روش WRFM، ارزش هریک از مشتریان بر اساس رابطه ۳-۴ محاسبه و تعیین می­ شود.

شیوه خرید
استفاده از درک شیوه های خرید مورد استفاده شرکت ها ی فعال در صنعت مورد نظر را به عنوان مشتریان سازمانی در بخش بندی سازمانی موثر دانسته و جهت بهره برداری از این متغیر سوالات ذیل را پیشنهاد شده است (ولن^[۲۹] ، ۱۹۷۷: ۳۳)
واحد خرید سازمان: آیا ما محصولات خود را به شرکتی عرضه می‌کنیم که واحد خرید متمرکز یا غیر متمرکز دارد ؟
ساختار قدرت: آیا ما محصولات خود را به شرکتهایی ارائه می کنیم که دارای قدرت مهندسی، مالی و .. هستند؟
ماهیت روابط موجود: آیا ما محصولات خود را به شرکتهایی ارائه می‌کنیم که با آنها روابط قوی داریم و یا به سادگی در پی جذب مطلوب‌ترین شرکتها هستیم ؟
سیاستهای کلی خرید: آیا ما محصولات خود را به شرکتهایی ارائه می‌کنیم که ترجیح می‌دهند داراییهای اصلی را اجاره کنند؟ برای دریافت خدمات قرارداد می بندند؟ خریدهای سیستمی دارند و یا پیشنهاد قرارداد را مهر و موم شده ارائه می‌کنند؟

شاخصهای خرید: آیا ما محصولات خود را به شرکت‌هایی ارائه می کنیم که خواستار کیفیت، خدمات پس از فروش یا قیمت پائین هستند ؟ (نیلسون^[۳۰]،۱۹۹۵: ۲۳).
عوامل موقعیتی
استفاده از درک عوامل موقعیتی شرکت ها ی فعال در صنعت مورد نظر را به عنوان مشتریان سازمانی در بخش بندی سازمانی موثر دانسته و جهت بهره برداری از این متغیر سوالات ذیل را پیشنهاد شده است.
ضرورت: آیا ما محصولات خود را به شرکتهایی ارائه می‌کنیم که نیاز آنی دارند و باید کالاها و خدمات را به سرعت به آنها ارائه کرد ؟
کاربرد ویژه: آیا ما باید بر کاربردهای مشخص محصول خود تاکید کنیم ؟
میزان سفارش: آیا ما باید فعالیتهای خود را بر گرفتن سفارشهای کلان یا اندک متمرکز کنیم؟ ( میلر^[۳۱]،۲۰۰۷: ۱۰)
ویژگی های شخصی
استفاده از درک ویژگی های شخصیتی افراد تصمیم گیرنده شرکت ها ی فعال در صنعت مورد نظر را به عنوان مشتریان سازمانی در بخش بندی سازمانی موثر دانسته و جهت بهره برداری از این متغیر سوالات ذیل را پیشنهاد شده است: مشابه بودن خریدار و فروشنده: آیا محصولات خود را به شرکتهایی عرضه می‌کنیم که افراد و ارزشهای آنها مشابه افراد و ارزشهای شرکت خودمان است؟
نگرش نسبت به ریسک: آیا مشتریان ما ریسک پذیر هستند؟
وفاداری : آیا ما محصولات خود را به شرکتهایی ارائه می‌کنیم که نسبت به عرضه‌کنندگان خود بسیار وفادارند؟ (ولن ، ۱۹۷۷: ۳۴)

۲-۷ معرفی مختصر کارخانه ای کابل مخابراتی ولیعصر

کارخانه کابل ولیعصر رفسنجان همگام با پیشرفت های صنعتی و هم صدا با متولیان عرصه مخابراتی کشور درجهت رفع نیاز انواع کابل های مخابراتی در سال ۱۳۷۲ تأسیس شده است.
این کارخانه با هدف به کار گیری تکنولوژی مدرن و پیشرفته با بهره گرفتن از بهترین مواد اولیه ، پرسنل مجرب و متخصص و رعایت استاندارهای بین المللی ، محصولات خود را با کیفیتی برتر تولید و به بازارهای داخلی و خارجی عرضه کرده است.
تمام ماشین آلات در زمان خود از جدیدترین تکنولوژی های ساخت کابلهای مخابراتی برخوردار بوده و یکنواختی و پایداری کیفیت محصولات را در فرآیندهای تولیدی تضمین می کردند.
این کارخانه در زمان رونق خود قادر به تولید ۵۰۰۰میلیون هادی متر انواع کابل های مخابراتی مسی از ۱۰ تا ۲۴۰۰ زوج را مطابق با استاندارد شرکت مخابرات ایران دارا بوده است.

۲-۸ پیشینه تحقیق

دهقانی، علی، ۱۳۹۲ ، تحت عنوان پایان نامه ای با عنوان” تاثیر نوآوری بر بی ثباتی سهم بازار در صنایع کارخانه ای ایران” هدف اصلی این تحقیق بررسی اثر نوآوری بر بی ثباتی سهم بازار درصنایع ایران می باشد. برای این منظور از داده های مربوط به کارگاه های صنعتی دارای ۱۰ نفر کارگر و بیشتر با کد چهار رقمی، طی دوره ۱۳۷۴-۱۳۸۸ استفاده شده است. رهیافت داده‌های تابلویی پویا به منظور تخمین عوامل موثر بر بی ثباتی سهم بازار، و رویکرد غیرخطی، به منظور بررسی رابطه غیرخطی بین نوآوری و سهم بازار، استفاده شده و مدل های اقتصادسنجی با بهره گرفتن از نرم افزارهای JMALTI و STATA تخمین زده شده اند. نتایج این مطالعه حاکی از وجود رابطه غیرخطی و مستقیم بین نوآوری و بی ثباتی سهم بازار (پویایی رقابت) در صنایع مختلف ایران است.
اصغر پور، حسین، ۱۳۹۱، تحت عنوان مقاله ای با عنوان” تاثیر نوآوری بر بی ثباتی سهم بازار در صنایع غذایی و آشامیدنی ایران” نتایج نشان می دهد مشوقهای مالی (از قبیل معافیت یا جبران مالیات بردرآمد بنگاه های تولیدی مواد غذایی و آشامیدنی و دارای واحدهای تحقیق و توسعه معافیت عوارض گمرکی بر تجهیزات سرمایه ای واحدهای تحقیقاتی غذایی و آشامیدنی و … از طرف دولت می تواند بر افزایش سهم بازار تاثیر گذار باشد.
مولایی، علی، ۱۳۹۰، تحت عنوان مقاله ای با عنوان” تاثیر متغیر های سهم بازار،هزینه های تحقیق و توسعه و هزینه های تبلیغات بر سود آوری صنایع نساجی،پوشاک و چرم ایران(رهیافت داده های تابلویی پویا)” نتایج تخمین مدل حاکی از تاثیر مثبت و معنی دار متغیرهای سهم بازار هزینه های تحقیق و توسعه و هزینه های تبلیغات بر سودآوری این صنایع بوده و تاثیر هزینه های تبلیغات بر سودآوری صنایع مورد بررسی نسبت به سایر متغیرهای توضیحی مدل بیشتر می باشد.
سرلک، محمد علی ، ۱۳۸۹، تحت عنوان پایان نامه ای با عنوان” بررسی عوامل موثر بر توسعه سهم بازار محصولات شرکت تجهیزات ایمنی راه ها (با بهره گرفتن از آمیخته بازاریابی )” هدف تحقیق بررسی عوامل مهم موثر در سهم بازار با بهره گرفتن از آمیخته بازاریابی می باشد . در این پژوهش سعی شده است تا مهم ترین عواملی که در توسعه سهم بازار تاثیر گذار است را مورد بررسی قرارداده است، مهمترین مساله ای که وجود دارد این است که بازار محصولات بطور روزافزون در حال رقابتی شدن بوده و دوره عمر محصولات نیز با تاثیر نیروی محیطی در حال افول می باشد. این پژوهش با توجه به فرضیه های در نظر گرفته شده بر مبنای پارامترهایی اهداف هزینه ای ، بازاریابی،آمیخته بازاریابی، و توسعه محصول شکل گرفته است که به وجودارتباط بین هر یک از این پارامترها در سهم بازار می پردازد.
سینایی، حسنعلی،۱۳۸۸، تحت عنوان مقاله ای با عنوان” بررسی ارتباط بین تغییرات سهم بازار با ارزشگذاری عایدات و فرصتهای رشد آتی شرکتها” نتایج بازگوکنندهی این بود که مربوط بود ن سوده ای جا ری با ارزش، با رشد در سهم بازار افزایش می یابد. اما بین معیارهای سنجش تغییرات سهم بازار و فرصتهای رشد رابطه‌ی معناداری مشاهده نشد.
قاضی زاده، مصطفی، ۱۳۸۴، تحت عنوان مقاله ای با عنوان” بررسی و تعیین عوامل مؤثر بر موفقیت شرکت های صادراتی ایرانی در بازارهای آسیای میانه و ارائه راهکارهای مناسب جهت افزایش سهم بازار” نتایج کلی به دست آمده نشان می دهد که وضعیت محیط بازار هدف و ملی بر میزان موفقیت در صادرات تأثیر می گذارد. همچنین ارتباط معنادار مؤلفه های سیاسی، اقتصادی و اطلاع رسانی محیط بازار هدف، مؤلفه های اقتصادی و فناوری محیط ملی، مولفه های بازاریابی، فرایند تولید و اطلاع رسانی محیط داخلی شرکت و دو عنصر از عناصر چهارگانه آمیخته بازاریابی، یعنی محصول و فعالیت های تشویقی و ترغیبی، با میزان موفقیت در صادرات تأیید می‌گردد. این ارتباط ما بین تعدادی از شاخص های محیط های فوق و میزان موفقیت در صادرات نیز مشهود است. براساس نتایج مذکور، راهکارهایی به منظور بهبود وضعیت صادرات به کشورهای آسیای میانه ارائه گردیده است.
مقدسی، رضا، ۱۳۸۴، تحت عنوان مقاله ای با عنوان” مطالعه عوامل موثر بر سهم ایران در بازار جهانی محصولات کشاورزی” نتایج حاصل از تخمین نشان می دهد که نسبت قیمت صادراتی ایران به کشورهای رقیب از جمله متغیرهایی است که به لحاظ تئوریک بر سهم بازار تاثیر گذار است. در این تحقیق ضریب تخمین متغیر فوق عمدتا دارای علامت مورد انتظار (منفی) بوده است. همچنین نتایج حاصل عمدتا نشان می دهد که ارتباط معکوس میان سهم بازار و متغیر بی ثباتی قیمت های نسبی صادراتی وجود دارد . این در حالی است که بی ثباتی نسبی نرخ های ارز از لحاظ آماری غیر معنی دار می باشند. افزایش نرخ ارز نیز به دلیل گرانتر شدن کالای وارداتی اثر معکوس بر تقاضای مصرف کنندگان خواهد داشت.
ایزو هرانن ویل، ۲۰۱۱، تحت عنوان مقاله ای با عنوان” تجزیه و تحلیل تمرکز استراتژی در مقابل سهم بازار در مورد کسب و کار تلفن همراه” بیان می دارد که تمرکز بر مشتری، تمرکز بر محصولات، تکنولوژی و بازار عواملی هستند که بر سهم بازار تاثیر گذارند.
گالبراس، کریج، ۲۰۰۸، تحت عنوان مقاله ای با عنوان” سهم بازار، مقیاس، و ارزش بازار: مطالعه موردی شرکت های تولیدی کوچک” نتایج نشان می دهد که بازار شرکت های کوچک به منافع سهام شرکتهای بزرگ وابسته است و اقتصاد و عملکرد شرکت بر سهم بازار تاثیر گذار است.
فصل سوم

روش شناسی تحقیق

۳-۱ روش تحقیق

تحقیق عبارت است از فرایند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک موقعیت نامعین بنابراین تحقیق فرآیندی است که از طریق آن می توان درباره ناشناخته به جستجو پرداخت و نسبت به آن شناخت لازم را کسب کرد. در این فرایند از چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آنها به یافته ها تحت عنوان روش شناسی یاد می شود. (سرمد و دیگران ،۱۳۸۳: ۴۵).مراحل عمده روش علمی یا روش تحقیق به شرح ذیل است :
۱-پی بردن به مساله
۲-جستجوی پیشرفته
۳-تدوین فرضیه
۴-مشاهده و آزمون فرضیه
۵-پذیرش ، رد یا تعدیل کردن فرضیه (سرمد و دیگران ،۱۳۸۳: ۷۴).
در این پژوهش نیز از این فرایند تبعیت شده است و بنابراین در این فصل به منظور تشریح علمی این روش، جامعه آماری و علل انتخاب آن ، نمونه آماری و نحوه انتخاب آن ، روش گردآوری اطلاعات از نمونه ها ،روش و نوع وسیله جمع آوری اطلاعات ، روش های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل نتایج اطلاعات به طور مفصل ذکر شده است .
(بورگ وگال، ۱۹۸۹: ۴۵)تحقیقات پیمایشی را به سه دسته به شرح زیر تقسیم می کند:
الف)روش مقطعی ب)روش طولی ج)روش دلفی
این تحقیق پیمایشی از نوع مقطعی بوده است. روش مقطعی به منظور گردآوری داده ها درباره یک یا چند صنعت در یک مقطع از زمان (یک روز ،یک هفته ،یکماه ،یکسال)از طریق نمونه گیری از جامعه انجام می شود .اینگونه پژوهشها به توصیف جامعه براساس یک یا چند متغیر می پردازد (سرمدو دیگران، ۱۳۸۳: ۲۵).
همچنین از آنجایی که این تحقیق درباره یک موضوع واقعی، عینی، زنده و پویا صورت گرفته است و از نتایج آن می توان بطور علمی استفاده کرد، یک تحقیق کاربردی نیز می باشد . هدف تحقیقات کاربردی، توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است .

۳-۲ جامعه آماری

در نمونه گیری چنانچه حجم جامعه آماری زیاد نباشد، کل جامعه آماری مورد مطالعه قرار داده خواهد شد. ولی چنانچه حجم جامعه آماری زیاد باشد،نمونه معرفی و سپس انتخاب می گرددو در نهایت نتایج حاصل از آن به کل جامعه آماری تعمیم داده می شود(منصوریان ،۱۳۸۹). جامعه آماری تحقیق کارشناسان، کارکنان، مدیران کارخانه کابل مخابراتی ولیعصر رفسنجان بوده است. همچنین روش پژوهش به صورت روش مقطعی است، زیرا گرد آوری داده ها درباره یک یا چند صفت در یک مقطع زمانی خاص می باشد .

۳-۳ حجم نمونه و روش اندازه گیری

جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان ،کارشناسان و مدیران بوده است. بنابراین حجم جامعه آماری ۸۰۰ نفر می باشد. روش نمونه گیری تصادفی ساده است و جهت تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است.

طرح عنوان مسئولیت و نگرش به انسان به عنوان یک عامل اخلاقی، منجر به این نظر شده که سرزنش و مجازات فقط در صورتی ممکن است که شخصف ارتکاب جرم را برگزیده و آن را انتخاب کرده باشد.
اساسی ترین عامل برای امکان سرزنش و استقرار مسئولیت اخلاقی شخص بزهکار، بهره مندی از آزادی اراده و توانایی گزینش است.

با اثبات این موضوع که مسئولیت، خود مسبوق به لزوم احراز پیشینی اهلیت جنایی- به عنوان صلاحیت و قابلیت مواخذی- بوده؛ وبن مایه­ی این اهلیت اراده است. بحث اراده و تحلیل مؤلفه ها و آثار آن، از بنیادی ترین مباحث حقوق کیفری است. در هر حال، اثبات وجود اراده و عناصر ویژه­ی آن و نیز که قصد مجرمانه در زمان ارتکاب جرم، کاملاً ضروری است.
در خیلی از کشورها، چنانچه ثابت شود که اراده­ی فردی در زمان ارتکاب جرم، مخدوش بوده است، مسئولیت کیفری وی، به طور تام یا نسبی، با مانع روبرو خواهد شد.
در مقررات و قوانین شکلی ناظر بر قواعد و اصول کلی حاکم برفرایند دادرسی عادلانه و نحوه ی رسیدگی به دعوی، اگر چه اصولاً حوزه­ طرح بحث اراده در باب ادله ی اثبات دعوی است، اما قانونگذار به طور مکرر در قوانین ماهوی بویژه قانون مجازات اسلامی- و در مقام شمردن شرایط شکلی راجع به ادله ی اثبات جرم- بر ضرورت و وجود اراده تأکید داشته است ( برای نمونه در ابواب حدود و قصاص در قانون مجازات اسلامی به مواد ۱۱۶، ۱۳۶، ۱۶۹، ۲۳۳، بنگریم دیده می شود که قانونگذار در کنار عقل و بلوغ، قصد و اختیار ( در واقع اراده) را شرط تنفیذ اقرار دانسته است؛ بنابراین همچنانکه قانونگذار تأکید کرده است که، افراد دیوانه، مست، کودک، مجبور و اشخاص فاقد قصد مثل ساهی، هازل، نائم و بیهوش نافذ نیست).
اما در ارتباط با قلمرو اراده در حقوق کیفری ماهوی و در ارتباط با ارکان جرم، دیدگاه های مختلفی مطرح است. در حقیقت؛ با وجود آنکه امروزه در مورد اهمیت و نقش اساسی اراده از حقوقی هیچ تردیدی نیست، اما در خصوص قلمرو طرح بحث آن در حقوق کیفری میان حقوقدانان چندان اتفاق نظر وجود ندارد؛ لذا، برخی اراده را مرتبط با رکن مادی جرم دانسته اند، در حالی که گروهی دیگر، آن را در ارتباط با رکن روانی جرم تحلیل کرده اند ( مجاب، ۱۳۸۸، ۱۰۲ ).
برای اینکه عملی به عنوان جرم قابل مجازات باشد جمع آمدن عناصری چند ضرورت دارد. بعضی ا این عناصر جنبه­ عمومی دارند یعنی وجود آنها در کلیه ی جرایم الزامی است، و برخی دیگر جنبه خصوصی هستند. بدین معنی که علاوه بر عناصر عمومی ممکن است در یک جرم به خصوصی تحقق یافتن عناصر و شرایط دیگر هم لازم باشد. برای اینکه عملی جرم محسوب شود لازم است:
اولاً : از طرف قانون به عنوان جرم پیشبینی و مجازاتی برای آن مقرر شده باشد که این را عنصر قانونی جرم گویند.
ثانیاً : فعل یا ترک فعل به صورت و در شرایط خاص، نه تصور و اراده ای که فعلیت پیدا نکرده باشد ( عنصر مادی جرم ) گویند.
ثالثاً : با قصد مجرمانه یا تقصیر جزایی صورت گرفته باشد ( عنصر روانی جرم ) گویند.
از نظر حقوق کیفری، برای تحقق عنوان مجرمانه، صرف ارتکاب رفتار مادی از سوی فاعل آن کافی نیست؛ بلکه، برقراری روابطه­ی روانی بین فاعل و عناصر رکن مادی جرم- که از آن به عنوان رکن معنوی جرم یاد می شود- ضروری است.
بنابراین ناگزیر جرم مبتنی بر دو رکن اساسی است؛ نخست: رکن مادی که ناظر بر تبلور خارجی فعل و انفعال ذهنی مرتکب است؛ دوم: رکن روانی یا معنوی که اساساً مبتنی بر اراده است. در هر شکل، جرم- خواه عمدی یا غیر عمدی- بر مبنای اراده توجیه می شود( صانعی،۱۳۸۲، ص ۲۲۷).

۱-۳-۶-۶- قلمرو اراده در رکن مادی جرم

با توجه به اینکه رکن مادی هر جرم متضمن عناصری همچون رفتار مجرمانه بزهکار و شخصیت بزه دیده، طرف یا طرفهای جرم، موضوع جرم، وسیله، مکان، زمان و نیز نتیجه­ مجرمانه است.
برقراری ارتباط بین رفتار ارتکابی و مرتکب ممکن نخواهد بود، برخی حقوقدانان، اراده را مرتبط با رکن مادی جرم دانسته اند؛ چون، ملاک انتساب رفتار مجرمانه، به متهم، وجود پیشینی اراده است. در نتیجه، با انتظار وصف ارادی بر رفتار ارتکابی در نتیجه­ عللی همچون اجبار و اکراه نامتعارف، امکان انتساب رفتار به مرتکب در نتیجه مسئول دانستن وی منتفی است.
بنابراین در حالت قصد مجرمانه ، اراده، با جهت دار شدن فعل و نتیجه، شکل می پذیرد، همچون در موردی که قتل شخص معینی مورد قصد بوده باشد اما در حالت خطئی، اراده به سوی فعل معینی جهت داده می شود، اما نتیجه­ دیگری که مقصود نبوده است، حاصل می شود؛ همچون صیادی که به جای پرنده ای که نشانه رفته، انسانی را هدف قرار داده باشد (حسنی، ۱۹۷۴، ص ۲۰۷).

۱-۳-۶-۷- قلمرو اراده در رکن روانی جرم

رکن معنوی یا روانی ناظر بر فعل و انفعال ذهنی مرتکب است، در جرایم عمدی متضمن سه عنصر انگیزه، سوء نیت عام و سوء نیت خاص است.
در جرایم غیر عمدی رکن روانی جرم ناظر بر قصور در تفکر است که تبلور مادی آن در قالب بی احتیاطی، بی مبالاتی، غفلت و سایر عناوین مشابه شکل می گیرد. اراده همچنان محور اساسی و اصلی مباحث در حقوق کیفری و بویژه در عرصه ی مسئولیت کیفری است.
با توجه به اینکه رکن درونی جرم به مطالعه­ اراده مجرم معطوف می شود و رفتار مجرمانه، چیزی جز ظهوری خارجی این اراده نیست، لذا دوپرسش اساسی مطرح است؛ نخست آنکه چه کسی می تواند بزهکار یا بزه دیده باشد؛ دیگر آنکه، شرایط لازم برای تحقق مسئولیت کیفری بزهکار چیست؟
پاسخ این پرسشها نی عمدتاً معطوف به کسی است که مورد خطاب مقررات کیفری و قابل مؤاخذه نسبت به رفتار ارتکابی است. در این ارتباط، اعتبار قانونی اراده و قابلیت انصاف آن به وصف مجرمانه، منوط به آن است که مبتنی بر قوه­ی تمیز و تشخیص ( ادراک) و دیگر مؤلفه ها و شرایط لازم باشد، در غیر اینصورت از منظر حقوق کیفری، اراده فاقد اعتبار است و لذا عنوان مجرمانه نخواهد داشت ( صانعی، ۱۳۸۲، ص ۲۳۱).
پس از تبیین قلمرو اراده در حقوق کیفری، در این قسمت به تشریح جایگاه آن در دو قلمرو «اهلیت جنایی» و « مسئولیت کیفری» خواهیم پرداخت.

۱-۳-۶-۸- جایگاه اراده در عرصه­ اهلیت جنایی

در ادبیات حقوق کیفری، پیش شرط اساسی مسئولیت به مفهوم کیفری، که به التزام شخص به تحمل نتایج رفتار مجرمانه تعبیر می شود، « اهلیت جنایی» است؛ لذا آنگاه شخص در قبال رفتارهای مجرمانه­ی خود مسئولیت کیفری خواهد داشت که اهلیت و توانایی تحمل نتایج این رفتارها را داشته باشد. این اهلیت، اصولاً بر پایه ینیروی علم « آگاهی» و نیز اراده ی آزاد استوار است( العوجی، ۱۹۸۵، ص ۱۲).
با گذشت ادوار مختلف حقوق کیفری- مبنی بر واکنش کیفری صرف در برابر منشأ زیان و آسیب، قطع نظر از اینکه انسان باشد یا نباشد، و تناسب مادی یا عینی مجازات با نوع و میزان زیان مالی و جانی حاصل از سوی فرد بزهکار- بنیان مسئولیت کیفری بر اصول اخلاقی و انسانی استوار گردید.
بنابراین مسئولیت کیفری بر پایه ی دو رکن اساسی شکل پذیرفت: تقصیر و اهلیت به این اعتبار، مسئولیت کیفری با ابتنا بر رکن تقصیر، مسئولیت معنوی را جانشین مسئولیت مادی نمود؛ همچنانکه امکان تحمل مسئولیت را فقط متوجه شخص واجد اهلیت ساخت.
تقصیر، در آغاز تنها در قالب تقصیر عمدی ( قصد مجرمانه) شناخته می شد و ناگزیر، مسئولیت کیفری هم خاص جرایم عمدی بود، اما به تدریج، تقصیر، اشکال جدیدتری همچون تقصیر غیر عمدی ( خطای جزایی) را نیز پذیرفت. و لذا به مسئولیت کیفری تنوع بیشتری بخشید، در هر شکل، جوهره­ی تقصیر را اراده شکل می دهد؛ چه، همچنانکه در تقصیر عمدی، اراده­ی فاعل به فعل و نتیجه ی مجرمانه توجه می یابد، در تقصیر غیر عمدی نیز اینگونه است.
از آنجا که پیش درآمد بحث مسئولیت کیفری ، بحث اهلیت جنایی است و اراده در آن از جایگاه کاملاً مشخص و شناخته شده ای برخوردار است(علی آبادی، ۱۳۷۳، ص ۷۵).

۱-۳-۷- مفهوم اهلیت جنایی

در صورتی که جرمی واقع شود، آنگاه می توان فاعل آن را مسئول دانست که پیش تر، اهلیت جنایی در او احراز شده باشد، به گونه ای که شخص در نتیجه­ بهره مندی از قوه تمییز و تشخیص و نیز اراده­ی آزاد، مرتکب رفتاری شده باشد و بتواند ماهیت رفتار واقع و آثار ناشی از آن را درک کند. بر این اساس، اهلیت جنایی در زمره ی شرایط مسئولیت کیفری است.
اهلیت جنایی، مجموعه ی صفاتی است که به منظور انتساب جرم به انسان، به عنوان مرتکب آن و مسئول دانستن او، قبل از تحمیل و تحمل کیفر، باید احراز شود؛ لذا، مطالب حکم کیفری و معاقب آن در صورت ارتکاب جرم، انسان زنده­ی بالغ و عاقلی است که در عین حال واجد قوه ی تشخیص و تمییز و نیز اراده است.
در عرضه حقوق کیفری، اهلیت جنایی را بر مجموع عوامل روانی لازم که امکان انتساب رفتار مجرمانه را به فاعل آن فراهم می سازد، تعریف کرده اند(صانعی، ۱۳۸۲، ۲۱۲).

۱-۳-۷-۱- ارکان اهلیت جنایی

اهلیت جنایی بر مبنای دو رکن اساسی، یعنی علم( آگاهی) و نیز اراده، استوار است. در حقیقت، پیش شرط اساسی تحقق مسئولیت کیفری، احراز اهلیت جنایی است و این اهلیت نیز بر دو محور اساسی آگاهی و اراده قرار دارد.
الف)آگاهی
شرط اول توجه مسئولیت کیفری، متعاقب احراز اهلیت جنایی، توانایی شخص بر فهم ماهیت رفتار خویش و ارزیابی نتایج مترقب بر آن است. این توانایی، باید بر نفس عمل ارتکابی و ارزیابی نتایج طبیعی آن تعلق بگیرد.
در هر شکل، آگاهی عبارت است از حالت ذهنی مشخص که در آن وظیفه­ی طبیعی برای قوای عقلی شکل می پذیرد، به گونه ای که آشکار می گردد این نیروها به شکل صحیحی عمل می کنند.
ب) اراده و مؤلفه های اساسی آن
از منظر حقوقی، بویژه در عرصه­ حقوق کیفری، صرف آگاهی از ماهیت رفتار ارتکابی، برای مسئول دانستن انسان کفایت نمی­کند؛ لذا ممکن است که انسان نسبت به رفتار خود آگاه باشد،اما ضرورتاً به دلیل ایراد خدشه بر اراده­ی او نسبت به آن رفتار مرید نباشد.
امروزه، برای تحقق مسئولیت کیفری، احراز مقتضیات رفتار ارادی کاملاً ضروری است و مهمترین تقسیم بندی در زمینه ی رفتارها به اعتبار وصف ارادی و غیر ارادی انجام می پذیرد.
اراده که در حقیقت جانمایه­ی اهلیت جنایی است، نیرویی است که با جمع مؤلفه های ضروری، انسان را بر انجام رفتار یا بیان گفتاری توانا می سازد؛ این نیرو، از اندیشه ی معینی در انسان که در نتیجه­ عملکرد ذهنی آگاه و همراه با عناصر و ویژگی های بایسته­ی مربوط تحقق می پذیرد نشأت می گیرد-اراده­ی سالم، جازم و معتبر، نتیجه­ توالی مراحل ومؤلفه هایی ضروریی است که در مجموع از قوای عقلی سالم- و در چهارچوب آگاهی به معنای پیش گفته ناشی می شود.
اراده سالم، معتبر و جازم که منظور نظر ما می باشد، اراده ای است که مراحل چهارگانه ای را بدون تأثیر عوامل خدشه آمیز، پشت سر نهاده باشد، و از نظر قانونی، آثاری بر آن تعلق گیرد( العوجی، ۱۹۸۵، ص ۵۰-۵۱).
ج) ادراک
نخستین مرحله از مراحل و مؤلفه های اساسی اراده، مرحله­ جهت گیری اندیشه به یک موضوع معین است که این مرحله، همان مرحله­­ی ادراک است . از منظر حقوقی، مرحله­ ادراک یا تصور، نخستین گام در اتخاذ تصمیم و سنگ زیرین بنای رفتار ارادی است. در حقیقت، ارتکاب هیچ رفتار ارادی، پیش از تصور موضوع آن ممکن نیست.
ادراک که آگاه از آن به قوه ی تمییز نیز تعبیر می شود، به توانایی خاصی در شخص اطلاق می شود که تشخیص ارتکاب ماهیت ارتکابی و تبعات جزایی و آثار اجتماعی آن را برای وی ممکن می سازد. در واقع، مراد ادراک، همان ملکه­ی عقلی است که انسان را قادر می سازد که نسبت به اشیا و امور علم حاصل کند و آنها را بشناسد، این عنصر انسان را قادر می سازد تا میان چیزهای ذهنی خود تمییز و تشخیص دهد و این ملکه ی ذهنی با رشد عقلی انسان شکل می یابد.
در مجموع با توجه به نقش ادراک در اراده- به عنوان بن مایه ی اهلیت جنایی- می توان قائل شد که چنانچه شخصی از قدرت فهم و درک ماهیت و پیامدهای رفتار ارتکابی خود محروم باشد، حسب مورد و به تشخیص قانونگذار، مسئول شناخته نخواهد شد، دیگر مراحل اراده که عبارتند از: تدبر، خواست درونی و تنفیذ و اجرا می باشد(کاتوزیان، ۱۳۷۴،ص ۲۱۳-۲۱۴).

۱-۳-۷-۲- رویکرد اهلیت جنایی

در ارتباط با تحلیل ارکان اهلیت جنایی (آگاهی و اراده) در می یابیم که مفهوم آنها قبل از آنکه واجد وصف قانونی باشد، برخوردار از وصف طبّی و تخصصی است.
قانونگذار با وصف سلامت توانایی های ارادی یک شخص در سطح عادی و متعارف تبعات رفتار مجرمانه را بر او تحمیل می کند و او را مسئول می شناسد؛ البته این امکان زمانی وجود دارد که دلیلی مبنی بر انتفای این سلامت مطرح نگردیده باشد، بر این اساس، علم پزشکی در نتیجه­ بررسی های بالینی و روان شناختی نسبت به وضعیت قانونی یک شخص در ارتباط با مسئولیت یا عدم مسئولیت کیفری او اقدام نمایند.